phân tích dài 1 xíu

Nguyễn Khoa Điềm là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Ông có nhiều đóng góp quan trọng đối với nền văn học Việt Nam ở thế kỉ XX. Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa xúc cảm nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam. Trong đó, "Mẹ và quả" là một trong những thi phẩm tiêu biểu nhất của ông. Bài thơ đã khắc họa chân thực mà đầy tinh tế về hình ảnh người mẹ tần tảo, lam lũ cũng như bày tỏ tấm lòng hiếu thảo, kính yêu của người con đối với mẹ.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm đưa ta về kí ức tuổi thơ bên người mẹ qua hình ảnh vườn cây quen thuộc vào một chiều thu:

"Những mùa quả mẹ tôi hái được
Giỏ còn đọng mồ hôi của mẹ."

Hình ảnh "những mùa quả" gợi ra vòng tuần hoàn của tự nhiên từ hoa - quả - hoa, mở rộng ra là sự luân chuyển giữa các thế hệ. Từ khi còn con gái, mẹ đã vun trồng, chăm sóc cây cối để chúng ra hoa thơm trái ngọt, rồi dành tặng con những "mùa quả". Động từ "hái" gợi ra sự khéo léo, tỉ mỉ cùng dáng vẻ mệt mỏi của mẹ khi thu hoạch quả. Giọt mồ hôi mặn chát rơi xuống thấm thía chiếc giỏ đựng quả - thành quả lao động của mẹ.

Tiếp đến, hai câu thơ tiếp theo nói về sự trưởng thành của người con qua thời gian:

"Và chúng tôi, một thứ quả trên đời
Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái."

Người con ví mình là "một thứ quả" trên đời, được lớn lên từ mồ hôi, nước mắt của mẹ. "Thứ quả" ấy không chỉ là vật chất mà còn là tinh thần, là kết quả của quá trình nuôi dưỡng, giáo dục của mẹ. Tuổi đời của con cứ thế lớn dần, cũng là lúc tóc mẹ bạc đi, da dẻ nhăn nheo. Câu thơ "Bảy mươi tuổi mẹ đợi chờ được hái" vừa thể hiện tình yêu thương tha thiết của người con, vừa nhấn mạnh sự mong ngóng, hi vọng của mẹ vào thành quả.

Ở khổ thơ tiếp theo, Nguyễn Khoa Điềm tập trung miêu tả công lao to lớn của mẹ:

"Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?"

Hai câu thơ đầu tiên bộc lộ nỗi lo lắng, day dứt của người con trước bước đi của thời gian. "Ngày bàn tay mẹ mỏi" chính là lúc mẹ già yếu, không còn sức lực để chăm nom, săn sóc. Lúc ấy, con vẫn chưa trưởng thành trọn vẹn khiến nhà thơ trăn trở, băn khoăn vô cùng. Hình ảnh ẩn dụ "một thứ quả non xanh" gợi liên tưởng về sự chưa chín chắn, trưởng thành của người con. Như vậy, nhờ cách sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ, Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa rõ nét nỗi niềm xót xa, ân hận của người con khi nghĩ về mẹ.

Cuối cùng, khép lại bài thơ là lời khẳng định về vai trò của mẹ trong cuộc đời mỗi người:

"Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi
Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?"

Nhà thơ trực tiếp bộc lộ nỗi sợ hãi rằng một ngày nào đó mẹ sẽ không còn nữa. Điều này đồng nghĩa với việc "thứ quả" là con mãi mãi dừng lại ở sự non nớt, dại khờ. Câu hỏi tu từ "Mình vẫn còn một thứ quả non xanh?" vang lên như lời tự vấn, day dứt tâm can người đọc. Qua đó, Nguyễn Khoa Điềm muốn gửi gắm thông điệp ý nghĩa về tấm lòng hiếu thảo, biết ơn sâu sắc của người con đối với mẹ.

Như vậy, bằng cách sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết, Nguyễn Khoa Điềm đã sáng tạo thành công hình ảnh "mẹ và quả" độc đáo. Qua đó, nhà thơ ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt, đồng thời nhắn nhủ mỗi người con hãy biết ơn, trân trọng công lao to lớn của mẹ.