Viết bài văn phân tích đánh giá đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Gương báu khuyên răn của Nguyễn Trãi

Dưới ngòi bút của Nguyễn Trãi, "Cảnh ngày hè" không chỉ là bức tranh thiên nhiên rực rỡ mà còn là tiếng lòng của một con người luôn hết lòng vì dân, vì nước.

Nguyễn Trãi (1380-1442), hiệu Ức Trai, là một nhà quân sự tài ba, một nhà thơ, nhà văn lỗi lạc của dân tộc Việt Nam. Ông đã có nhiều cống hiến to lớn cho phong trào kháng chiến chống quân Minh cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước dưới triều nhà Lê.

Nguyễn Trãi từng giữ chức vụ quan trọng trong triều đình, tuy nhiên sau đó ông bị hãm hại và phải lui về sống ẩn dật tại Côn Sơn, Hải Dương. Trong những năm tháng ấy, ông đã sáng tác rất nhiều tác phẩm văn chương nổi tiếng, trong đó có "Cảnh ngày hè". Bài thơ này nằm trong tập "Quốc âm thi tập", tập thơ Nôm đầu tiên trong lịch sử văn học Việt Nam.

Mở đầu bài thơ, ta thấy ngay được tâm trạng ung dung, nhàn hạ của tác giả trước khung cảnh ngày hè:

"Rồi hóng mát thuở ngày trường"

Câu thơ mở đầu với âm điệu khoan thai, chậm rãi, gợi lên hình ảnh một con người đang ngồi hóng mát, tận hưởng những giây phút yên bình trong suốt một ngày dài. Thời gian được nhắc đến là "ngày trường", tức là khoảng thời gian dài, dường như vô tận. Điều này càng tô đậm thêm trạng thái rảnh rỗi, thảnh thơi của nhà thơ. Từ đó, ta cảm nhận được rằng Nguyễn Trãi đang tạm xa rời vòng xoay của cuộc sống bon chen, bận rộn để hòa mình vào thiên nhiên, đắm chìm trong vẻ đẹp của vạn vật.

Trong những giây phút thanh tịnh ấy, Nguyễn Trãi đã phát hiện ra vẻ đẹp của thiên nhiên qua bốn câu thơ tiếp theo:

"Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng Ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương"

Bằng những câu thơ lục ngôn ngắn gọn, tác giả đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên rực rỡ với nhiều màu sắc. Cây hòe với tán lá xanh um xùm như đang tỏa rộng, che phủ mặt đất. Hoa lựu nở rộ, tô điểm cho khung cảnh bằng những đốm lửa đỏ rực rỡ. Hương sen thoảng bay trong gió, mang theo mùi thơm dịu nhẹ, thanh khiết. Bên cạnh đó, tiếng ve kêu râm ran như bản nhạc du dương, làm tăng thêm sự sôi động cho bức tranh. Không chỉ vậy, Nguyễn Trãi còn khéo léo lồng ghép vào đó hơi thở của cuộc sống con người. Hình ảnh "chợ cá làng Ngư phủ" gợi lên sự nhộn nhịp, tấp nập của hoạt động buôn bán. Tiếng "lao xao" từ chợ vang vọng vào thơ, tạo nên âm thanh náo nhiệt, vui tươi. Tất cả những yếu tố đó đã góp phần tạo nên một bức tranh mùa hè sống động, tràn đầy sức sống.

Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh vật thì Nguyễn Trãi sẽ dễ bị nhầm lẫn với các nhà thơ khác. Điều làm nên nét độc đáo trong thơ ông chính là khả năng gửi gắm tâm trạng, suy nghĩ của mình vào thiên nhiên. Qua những câu thơ trên, ta thấy được tình yêu thiên nhiên tha thiết của tác giả. Ông trân trọng từng khoảnh khắc được hòa mình vào thiên nhiên, ngắm nhìn vẻ đẹp của vạn vật. Đồng thời, ông cũng muốn lưu giữ lại những ấn tượng tốt đẹp ấy trong thơ ca để truyền tải tới muôn đời sau.

Không dừng lại ở đó, Nguyễn Trãi còn thể hiện khát vọng về một xã hội thịnh trị, hòa bình:

"Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương"

Ông mượn điển tích về vua Thuấn - một vị minh quân trong lịch sử Trung Quốc, người đã đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Khi đất nước thanh bình, vua Thuấn thường chơi đàn Ngu Cầm để ngợi ca cảnh thái bình. Qua câu thơ, ta thấy được ước mơ của Nguyễn Trãi về một xã hội thịnh trị, nơi mọi người đều được sống trong no ấm, đủ đầy. Đó là khao khát cháy bỏng của một con người luôn hết lòng vì dân, vì nước.

Để thể hiện trọn vẹn chủ đề của bài thơ, Nguyễn Trãi đã sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật cùng với ngôn ngữ mộc mạc, giản dị nhưng giàu sức gợi hình, gợi cảm. Đặc biệt, ông đã khéo léo kết hợp giữa tả cảnh và ngụ tình, giúp cho bài thơ trở nên sâu sắc và ý nghĩa hơn.

Như vậy, "Cảnh ngày hè" của Nguyễn Trãi là một bài thơ hay, thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước và mong ước về một xã hội thịnh trị, hòa bình. Qua đó, ta càng thêm yêu mến và trân trọng tâm hồn cao đẹp của bậc đại anh hùng dân tộc.