Phân tích tác phẩm đập đá Côn Lôn của Phan Châu Trinh

Phan Châu Trinh là một chiến sĩ cách mạng nổi tiếng đầu thế kỉ XX của dân tộc ta. Bên cạnh hoạt động chính trị sôi nổi, ông còn để lại một số bài thơ bằng chữ Hán trong tập "Thái Dịch Đính Hàn". Bài thơ "Đập đá ở Côn Lôn" đã thể hiện khí phách hiên ngang bất khuất và tinh thần kiên cường của tác giả trước những khó khăn, thử thách.

Bài thơ được viết theo thể thơ Đường luật thất ngôn bát cú. Hai câu đề đã nêu lên hoàn cảnh sống và làm việc của những người tù cách mạng:

Làm trai đứng giữa đất Côn Lôn,
Lừng lẫy làm cho lở núi non.

Hình ảnh một con người đứng giữa đất Côn Lôn - nơi giam cầm và đày đọa những chiến sĩ yêu nước lúc bấy giờ thật hiên ngang, khí phách. Lời thơ khẳng định một tư thế rất đỗi oai phong, tự hào và ngang tầm với vũ trụ. Chính vì vậy, mọi công việc mà kẻ thù giao cho người chiến sĩ cách mạng đều được hoàn thành "lừng lẫy làm cho lở núi non". Qua đó, ta thấy được một bản lĩnh vững vàng, một sức mạnh phi thường của những người tù cách mạng.

Hai câu thực đã miêu tả công việc đập đá khổ sai của những người tù cách mạng:

Xách búa đánh tan năm bảy đống,
Ra tay đập bể mấy trăm hòn.

Bằng việc sử dụng biện pháp nói quá kết hợp với phép đối, tác giả đã gợi nên hình ảnh những người tù cách mạng đang hăng hái, dồn hết sức mạnh để đập đá, phá tan cảnh ngục tù tăm tối và tàn bạo. Đồng thời, động từ "xách búa", "đánh tan", "ra tay", "đập bể" được đặt ở đầu mỗi câu thơ càng nhấn mạnh sức mạnh phi thường của người tù cách mạng. Họ luôn sẵn sàng đối mặt với mọi khó khăn, thử thách và không hề run sợ, e ngại trước cái chết.

Hai câu luận đã bộc lộ chí khí và khát vọng tự do của người chiến sĩ cách mạng:

Tháng ngày bao quản thân sành sỏi,
Mưa nắng càng bền dạ sắt son.

Tác giả đã sử dụng phép đối cùng với các từ ngữ trùng điệp để nhấn mạnh, nâng cao hình ảnh những người tù cách mạng. Họ luôn mang trong mình một ý chí, một nghị lực phi thường để vượt qua mọi gian khổ, khó khăn. Dù phải chịu đựng những cơn mưa nắng khắc nghiệt của vùng Côn Đảo nhưng họ vẫn không sờn lòng, nản chí. Ngược lại, tất cả càng khiến cho ý chí, nghị lực của họ thêm bền bỉ, sắt son.

Hai câu kết đã thể hiện thái độ ngạo nghễ, coi thường hiểm nguy gian khổ của những người tù cách mạng:

Những kẻ vá trời khi lỡ bước,
Gian nan chi kể việc con con!

Cụm từ "những kẻ vá trời" lấy từ câu thành ngữ dân gian "vá trời lấp biển" để chỉ những công việc lớn lao, kì vĩ. Tác giả đã khéo léo mượn hình ảnh bà Nữ Oa đội đá vá trời để nói lên một cách ẩn dụ về sự nghiệp cứu nước của người chiến sĩ cách mạng. Mặc dù bị kẻ thù đàn áp, bắt bớ, giam cầm nhưng những việc làm ấy chẳng thấm vào đâu so với khát vọng giành lại độc lập, tự do cho toàn thể nhân dân. Vì vậy, những khó khăn, hiểm nguy mà người tù cách mạng phải đương đầu chẳng có ý nghĩa gì. Giọng điệu của hai câu thơ thể hiện sự ngang tàng, một lí tưởng cao đẹp.

Như vậy, bài thơ "Đập đá ở Côn Lôn" đã khắc họa một hình ảnh đẹp đẽ, lớn lao về người anh hùng cứu nước dù gặp bước nguy nan nhưng vẫn không hề sờn lòng, nản chí.