Vai trò và nhiệm vụ của cây trồng có thể được phân tích trên hai khía cạnh chính: về mặt sinh thái – xã hội và về mặt sản xuất nông nghiệp.
1. Vai trò của cây trồng
a) Về sinh thái – môi trường
- Cung cấp ôxy và giữ cân bằng khí quyển: quang hợp của cây trồng chuyển CO₂ thành O₂, giúp bảo vệ tầng ôzôn và giảm hiệu ứng nhà kính.
- Ngăn chặn xói mòn, cải tạo đất: bộ rễ cây giữ chặt đất, giảm rửa trôi, tăng độ phì nhiêu qua lớp mùn lá rụng.
- Điều hòa vi khí hậu: che phủ mặt đất, giữ ẩm, giảm nhiệt độ bề mặt và tạo bóng mát.
- Phong cảnh, cảnh quan: vườn cây công trình, cây xanh đô thị góp phần tạo môi trường sống dễ chịu, nâng cao thẩm mỹ.
b) Về kinh tế – xã hội
- Cung cấp lương thực: lúa, ngô, khoai, rau củ,… nuôi sống con người.
- Cung cấp thực phẩm chăn nuôi (thức ăn gia súc, gia cầm) và nguyên liệu thức ăn thủy sản.
- Cung cấp nguyên liệu công nghiệp: bông, đay, mía, cà phê, cao su, dược liệu…
- Tạo việc làm, thu nhập cho hàng triệu nông dân, góp phần phát triển kinh tế nông thôn và xuất khẩu.
2. Nhiệm vụ của cây trồng (trong sản xuất nông nghiệp)
a) Sinh trưởng, phát triển tốt
- Phát triển bộ rễ khỏe để hút nước, dinh dưỡng; bộ lá rộng để quang hợp hiệu quả.
- Định kỳ ra hoa, kết quả ổn định; đạt năng suất và chất lượng theo yêu cầu.
b) Tối ưu hóa nguồn lực
- Sử dụng hợp lý đất đai, nước tưới, phân bón, phân vi sinh và thuốc bảo vệ thực vật.
- Áp dụng các biện pháp kỹ thuật (luân canh, xen canh, đa canh, công nghệ cao) để tăng hiệu quả sử dụng đất và giảm chi phí.
c) Ứng phó với biến động môi trường
- Chọn giống chịu hạn, chịu úng, kháng sâu bệnh; điều chỉnh lịch thời vụ để giảm rủi ro thiên tai.
d) Bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học
- Ưu tiên canh tác bền vững, hữu cơ, giảm sử dụng hóa chất; trồng cây phủ đất, bờ sống, hàng rào xanh…
e) Đáp ứng yêu cầu thị trường
- Đảm bảo chất lượng an toàn thực phẩm, mẫu mã, vụ mùa đúng thời điểm để cung cấp kịp thời cho thị trường nội địa và xuất khẩu.
Tóm lại, cây trồng không chỉ là nguồn thực phẩm và nguyên liệu quan trọng, mà còn giữ vai trò chủ chốt trong bảo vệ môi trường, ổn định kinh tế – xã hội nông thôn. Nhiệm vụ của cây trồng trong nông nghiệp là phải sinh trưởng – phát triển ổn định, tận dụng tốt tài nguyên, thích ứng với biến động, hướng đến sản xuất an toàn, bền vững và hiệu quả.