Trình bày các giai đoạn của nguyên phân và giảm phân, so sánh sự giống và khác nhau giữa hai quá trình.

Dưới đây là khái quát các giai đoạn của nguyên phân (mitosis) và giảm phân (meiosis), kèm phần so sánh điểm giống và khác nhau. 1. NGUYÊN PHÂN (Mitosis) Diễn ra ở tế bào soma, nhằm mục đích phân chia để tăng sinh tế bào, giữ nguyên bộ nhiễm sắc thể. Giai đoạn chuẩn bị (Interphase) - G1, S, G2: ADN nhân đôi, tổng hợp phân tử và bào quan cần thiết. Giai đoạn phân bào (M phase) bao gồm 4 pha chính: 1.1. Kì đầu (Prophase) - Nhiễm sắc thể đóng xoắn cực đại, mỗi NST đã có 2 nhiễm sắc thể chị em (chromatid) dính nhau ở tâm động. - Màng nhân và hạch nhân dần biến mất. - Tơ vô sắc hình thành, kéo 2 trung tử về hai cực tế bào. 1.2. Kì giữa (Metaphase) - NST tập trung thành một hàng ở mặt phẳng xích đạo. - Sợi tơ vô sắc từ hai cực bắt vào tâm động của mỗi chromatid. 1.3. Kì sau (Anaphase) - Tâm động phân li, chromatid chị em tách rời, di chuyển về hai cực đối diện của tế bào. 1.4. Kì cuối (Telophase) - Chromatid (giờ gọi là NST con) đến hai cực, bắt đầu giãn xoắn. - Màng nhân và hạch nhân tái hình thành, tế bào chất phân chia (cytokinesis) tạo hai tế bào con giống hệt tế bào mẹ (2n → 2n + 2n). 2. GIẢM PHÂN (Meiosis) Diễn ra ở tế bào sinh dục sơ khởi, mục đích tạo giao tử (trai: tinh trùng, gái: noãn) với bộ đơn bội. 2.1. Giai đoạn chuẩn bị (Interphase) - Tương tự mitosis, ADN nhân đôi một lần. 2.2. Giảm phân I (Meiosis I) – chia cặp NST đôi, giảm một nửa số lượng NST a. Kì đầu I (Prophase I) • Các NST kép tương đồng tìm đến ghép đôi (synapsis), hình thành bộ tứ nhiễm sắc (tetrad). • Xảy ra trao đổi chéo (crossing-over) giữa chromatid không chị em, tạo biến dị tổ hợp. • Màng nhân tan, thoi vô sắc hình thành. b. Kì giữa I (Metaphase I) • Các cặp NST tương đồng xếp thành hàng đôi ở xích đạo. • Sợi thoi gắn vào tâm động mỗi NST kép. c. Kì sau I (Anaphase I) • Mỗi cặp NST tương đồng tách nhau, về hai cực (chromatid vẫn dính nhau). d. Kì cuối I (Telophase I) • NST đến cực, màng nhân tạm thời hình thành hoặc không rõ ràng tùy loài. • Tế bào chất phân chia, thu được 2 tế bào con, mỗi tế bào chứa bộ NST kép đơn bội (n, mỗi NST gồm 2 chromatid). 2.3. Giảm phân II (Meiosis II) – tương tự nguyên phân trên cơ sở tế bào giảm phân I a. Prophase II: NST xoắn lại, màng nhân tan, thoi vô sắc xuất hiện. b. Metaphase II: NST kép xếp trên mặt phẳng xích đạo. c. Anaphase II: Tâm động phân li, chromatid chị em tách nhau, di chuyển về hai cực. d. Telophase II: Màng nhân tái tạo; cytokinesis tạo 4 tế bào con đơn bội (n) về số NST và mỗi NST chỉ 1 chromatid. 3. SO SÁNH NGUYÊN PHÂN VÀ GIẢM PHÂN 3.1. Điểm giống nhau - Đều có giai đoạn chuẩn bị (Interphase) bao gồm G1, S, G2. - Đều qua các bước cơ bản: prophase, metaphase, anaphase, telophase. - Đều trải qua phân chia nhân rồi phân chia chất nguyên sinh. - Thoi vô sắc và tâm động tham gia kéo nhiễm sắc thể. 3.2. Điểm khác nhau Tính chất chung - Nguyên phân: 1 lần phân chia → 2 tế bào con 2n giống hệt tế bào mẹ. - Giảm phân: 2 lần phân chia liên tiếp → 4 tế bào con n, không giống tế bào mẹ (có biến dị). Sự kiện đặc trưng - Trao đổi chéo (crossing-over): chỉ có ở kì đầu I của giảm phân. - Ghép cặp (synapsis) NST tương đồng: chỉ ở giảm phân I. - Nguyên phân không thay đổi số lượng NST, giảm phân giảm một nửa số NST. - Giảm phân II tương tự nguyên phân nhưng bắt đầu từ tế bào n, cho 4 tế bào đơn bội. Ý nghĩa sinh học - Nguyên phân: tăng sinh tế bào, duy trì sự ổn định bộ NST, phát triển cơ thể. - Giảm phân: tạo tính đa dạng di truyền (nhờ trao đổi chéo và phân li độc lập), duy trì ổn định bộ NST đặc trưng loài qua các thế hệ.