Phân tích mối quan hệ sinh thái giữa các loài trong quần xã (cạnh tranh, ký sinh, cộng sinh, vật dữ – con mồi...). Cho ví dụ cụ thể minh họa từng mối quan hệ.

Dưới đây là phân tích bốn dạng tương tác sinh thái chính giữa các loài trong quần xã, kèm ví dụ minh họa: 1. Cạnh tranh (Competition) – Bản chất: Xảy ra khi hai cá thể hoặc hai loài cùng yêu cầu chung một nguồn tài nguyên (ánh sáng, nước, khoáng chất, thức ăn, nơi ở) có số lượng hạn chế. – Phân loại: • Cạnh tranh nội loài: giữa các cá thể cùng loài (ví dụ cá thể cây thông trong rừng già tranh nhau ánh sáng). • Cạnh tranh ngoại loài: giữa các loài khác nhau (ví dụ cây họ lúa nước (lúa) và cỏ dại như cỏ gà cạnh tranh nước, dinh dưỡng trong ruộng). – Hệ quả: làm giảm tốc độ sinh trưởng, sinh sản của loài yếu thế hoặc đẩy chúng ra khỏi môi trường (đàn hồi sinh thái, cô lập sinh thái). Ví dụ cụ thể: • Trong nuôi cấy vi khuẩn Paramecium aurelia và Paramecium caudatum chung một bình, P. aurelia phát triển mạnh hơn, chiếm hết chất hữu cơ nên P. caudatum bị suy giảm nhanh. 2. Mối quan hệ ký sinh (Parasitism) – Bản chất: Loài ký sinh (parasite) sống phụ thuộc một chiều vào loài chủ (host), lấy dinh dưỡng hoặc chỗ ở, làm suy yếu thậm chí gây bệnh, chết cho chủ. – Ví dụ: • Sán lá gan lớn (Fasciola gigantica) ký sinh ở gan và đường mật trâu, bò, gây suy gan, vàng da, sút cân. • Giun đũa (Ascaris lumbricoides) ký sinh ruột non người, hút chất dinh dưỡng, gây rối loạn tiêu hóa, suy dinh dưỡng. 3. Mối quan hệ cộng sinh (Mutualism) – Bản chất: Quan hệ bắt buộc hoặc không bắt buộc giữa hai loài, cả hai bên đều được lợi. – Phân loại: • Cộng sinh bắt buộc: một bên không thể sống độc lập (ví dụ nấm rễ – cây gỗ). • Cộng sinh không bắt buộc: hai bên cùng có lợi nhưng có thể sống độc lập (ví dụ chim ăn ve trên cơ thể trâu bò). – Ví dụ: • Vi khuẩn cố định đạm Rhizobium sống trong nốt sần rễ cây họ Đậu, nhận đường và chỗ ở từ cây, đồng thời tổng hợp NH₄⁺ cung cấp cho cây. • Nấm mycorrhiza cộng sinh với rễ cây gỗ, giúp cây hút nước và khoáng chất, đổi lại nhận sản phẩm quang hợp. 4. Vật dữ – con mồi (Predator–Prey) – Bản chất: Quan hệ động vật săn mồi (predator) bắt, giết và ăn con mồi (prey) để sống. Đây là quan hệ một chiều nhưng có tính chu trình điều tiết mật độ quần thể. – Vai trò: Giúp kiểm soát tăng trưởng quần thể con mồi, duy trì cân bằng sinh thái. – Ví dụ: • Hổ (Panthera tigris) săn nai (Cervus unicolor) trong rừng. • Sói (Canis lupus) săn thỏ (Oryctolagus cuniculus) ngoài tự nhiên. • Chim ưng (Accipitridae) bắt chuột đồng. Tóm lại, bốn dạng tương tác này – cạnh tranh, ký sinh, cộng sinh và vật dữ–con mồi – đều góp phần điều tiết mật độ, phân bố và đa dạng loài trong một quần xã sinh vật.