Trình bày các bằng chứng tiến hóa chính. Giải thích tại sao các bằng chứng đó khẳng định tiến hóa là một quá trình có thật trong tự nhiên.

Dưới đây là sáu nhóm bằng chứng tiến hóa chính, kèm giải thích vì sao mỗi nhóm đều khẳng định tiến hóa (descent with modification) thực sự diễn ra trong tự nhiên: 1. Hóa thạch (Fossil record) • Ghi chép các dạng sống đã tuyệt chủng theo lớp địa tầng, thể hiện sự thay đổi hình thái qua thời gian địa chất. • Các dạng chuyển tiếp (transitional forms) như Archaeopteryx (giữa khủng long và chim), Tiktaalik (giữa cá và lưỡng cư)… cho thấy dần dần xuất hiện những đặc tính trung gian. → Minh chứng cho sự khởi nguồn và biến đổi liên tục của các nhóm sinh vật qua hàng chục đến hàng trăm triệu năm. 2. Giải phẫu so sánh (Comparative anatomy) • Cơ quan tương đồng (homologous structures): ví dụ chi trước của người, ngựa, cá voi đều có cùng bố cục xương cơ bản nhưng thích nghi với môi trường khác nhau. • Cơ quan thoái hoá (vestigial organs): ruột thừa ở người, cánh của chim không bay được (đà điểu, chim cánh cụt)… → Chỉ ra các loài cùng tổ tiên chung, sau đó phân hoá để thích nghi, đồng thời còn lưu lại “dấu vết” giải phẫu từ tổ tiên. 3. Phôi sinh học (Embryology) • Giai đoạn phôi sớm của động vật có xương sống (như người, bò sát, cá) rất giống nhau về hình thái (màng phôi, đầu, đuôi, cung mang). → Cho biết chúng chia sẻ một chương trình di truyền phôi tương đồng vốn được truyền từ tổ tiên chung. 4. Sinh học phân tử – Di truyền học (Molecular biology & Genetics) • Trình tự DNA và protein: những loài có quan hệ họ hàng càng gần thì tỷ lệ đồng dạng về trình tự gene, protein càng cao. • Nhiều gene bảo thủ (hox genes, cytochrome c…) biến đổi rất chậm, chứng tỏ nguồn gốc chung và lộ trình biến đổi từ từ. → Thuyết tiến hóa được “đọc” ngay trong mã di truyền: tổ tiên chung để lại dấu ấn phân tử trên mọi thế hệ con cháu. 5. Phân bố địa lý (Biogeography) • Động–thực vật trên các đảo, lục địa tách biệt có xu hướng tiến hóa thành loài đặc hữu, thích nghi với môi trường khác nhau (ví dụ vẹt Kakapo ở New Zealand, khỉ nhân sư ở Madagascar). • Mô hình phân bố phù hợp với lịch sử tách dời mảng kiến tạo và di cư. → Sự phân tán, cách ly địa lý và chọn lọc tự nhiên tạo ra đa dạng sinh học theo vùng. 6. Tiến hóa quan sát được (Experimental / Observational evolution) • Vi khuẩn kháng kháng sinh, virus tái tổ hợp, ruồi giấm chọn lọc màu mắt/kháng hóa chất… cho thấy tốc độ biến đổi di truyền trong thực nghiệm hoặc tự nhiên. • Thú nuôi – cây trồng: chọn lọc nhân tạo (giống chó, lúa, ngô) đã tạo ra chủng loại khác biệt rất nhanh so với tự nhiên. → Xác nhận đích thực cơ chế biến đổi kiểu hình và tần số alen theo áp lực chọn lọc. Tổng hợp lại, các dòng chứng cứ từ hóa thạch, giải phẫu, phôi sinh, phân tử, phân bố địa lý đến quan sát tiến hóa trực tiếp đều độc lập nhưng nhất quán với nhau. Chúng không chỉ minh chứng tiến hóa đã xảy ra trong quá khứ mà còn đang diễn ra mạnh mẽ trong tự nhiên và thực tiễn ứng dụng ngày nay.