Bài thơ "Gió lạnh đầu mùa" của nhà thơ Huy Cận là một tác phẩm mang đậm chất trữ tình, lãng mạn, nhưng cũng ẩn chứa những nỗi niềm sâu kín về cuộc sống và con người. Bài thơ đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên mùa đông lạnh lẽo, đồng thời thể hiện tình cảm gia đình ấm áp, lòng nhân ái và sự đồng cảm giữa người với người.
Mở đầu bài thơ, Huy Cận đã vẽ nên một khung cảnh buổi sáng mùa đông thật tinh tế và chân thực. Những cơn gió bấc nổi lên sau một đêm mưa rào, trời trở nên lạnh lẽo, đất khô trắng, lá rừng xao xác. Không khí buốt giá bao trùm khắp nơi, khiến cho mọi vật đều như co lại vì lạnh. Qua đó, ta cảm nhận được sự nhạy cảm của nhà thơ trước những thay đổi của thiên nhiên.
Tiếp theo, tác giả tiếp tục miêu tả khung cảnh sinh hoạt gia đình vào buổi sáng sớm. Sơn thức dậy, thấy mẹ và chị Lan đang ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè uống. Cậu bé cảm nhận được hơi ấm tỏa ra từ bếp lửa, từ chiếc áo bông của mẹ, từ chén nước chè nóng. Những hình ảnh ấy gợi lên một không khí ấm cúng, hạnh phúc, trái ngược hẳn với cái lạnh lẽo bên ngoài. Điều này cho thấy tình cảm gia đình luôn là chỗ dựa vững chắc nhất cho mỗi người trong những lúc khó khăn.
Trong phần tiếp theo, tác giả so sánh cuộc sống của trẻ em giàu và nghèo trong ngày đầu tiên của mùa đông. Chị em Sơn sống trong một gia đình khá giả, được chăm sóc chu đáo, còn lũ trẻ con nhà nghèo như thằng Cúc, thằng Xuân, con Tí, con Túc lại phải chịu đựng cái rét cắt da cắt thịt. Tuy nhiên, chúng vẫn rất vui vẻ, hồn nhiên, thậm chí còn đùa nghịch, trêu chọc nhau. Điều này cho thấy dù hoàn cảnh sống có khó khăn, nhưng những đứa trẻ vẫn giữ được tâm hồn trong sáng, vô tư.
Cuối cùng, tác giả kể lại câu chuyện về tấm lòng nhân hậu của chị em Sơn. Khi thấy Hiên - cô bé hàng xóm co ro trong chiếc áo rách tả tơi, Sơn đã động lòng thương, rủ chị Lan đem áo bông cũ của em Duyên cho Hiên. Hành động ấy thể hiện sự sẻ chia, đồng cảm giữa những con người cùng cảnh ngộ. Mẹ của Hiên sau khi biết chuyện đã mang áo bông đến trả cho mẹ của Sơn. Bà đã hiểu được tấm lòng nhân hậu của gia đình Sơn, và cũng muốn giúp đỡ gia đình họ trong lúc khó khăn.
Như vậy, bài thơ "Gió lạnh đầu mùa" của Huy Cận đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên mùa đông lạnh lẽo, đồng thời thể hiện tình cảm gia đình ấm áp, lòng nhân ái và sự đồng cảm giữa người với người. Tác giả đã sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, nhưng lại rất giàu sức gợi hình, gợi cảm, tạo nên một bức tranh mùa đông đẹp đẽ, ấn tượng.