40. Tình yêu và thù hận - U. Sếch-xpia

1. Tiểu sử

- Uy-li-am Sếch-xpia (1564 – 1616) sinh ra tại  Stratford-upon-Avon nước Anh.

- Năm 1578 gia đình sa sút, ông buộc phải thôi học.

- Năm 1585 ông lên Luân Đôn kiếm sống và bắt đầu sự nghiệp nghệ thuật.

- Năm 1612 ông rời Luân Đôn về quê sinh sống.

2. Sự nghiệp văn học

a. Tác phẩm chính

Shakespeare viết hơn 40 vở kịch, tất cả đều dưới dạng thơ, và được chia thành ba loại:

- Hài kịch: “Giông tố”, “As you like it”, “Cardenio”, ...

- Bi kịch: “Hamlet”, “Othello”, “King Lear”, “ Romeo and Juliet”,...

- Kịch lịch sử: “King John”, “Henry V”, “Richard II”, ....

b. Phong cách nghệ thuật

     Tác phẩm của ông là tiếng nói của lương tri tiến bộ, của tự do, của lòng nhân ái bao la và của niềm tin bất diệt vào khả năng hướng thiện và khả năng vươn dậy để khẳng định cuộc sống con người.

3. Vị trí và tầm ảnh hưởng

- Cống hiến của U. Sếch-xpia in đậm dấu ấn lên kịch nghệ và văn chương các thế hệ sau.

+ Ông đã phát triển kịch nghệ cả về xây dựng nhân vật, cốt truyện, ngôn ngữ và thể loại.

+ Cho tới trước vở “Rô-mê-ô và Giu-li-ét”, lãng mạn không được xem là đề tài giá trị đối với bi kịch.

+ Độc thoại đã từng được sử dụng chủ yếu để truyền đạt thông tin về nhân vật và sự kiện nhưng Shakespeare đã sử dụng nó để khám phá tâm trí nhân vật.

-  Tác phẩm của Shakepeare ảnh hưởng sâu sắc tới thi ca thế hệ sau. Rõ ràng, ông vĩ đại hơn hẳn các nhà viết kịch lớn của Pháp trước thời ông như Racine hay Molière.

^-  Những nhà thơ trường phái lãng mạn đã nỗ lực để làm sống lại kịch thơ Sếch-xpia.

1. Tóm tắt

    Tại thành Vê-rô-na nước Ý, hai dòng họ Môn-ta-ghiu và Ca-piu-lét có mối hận thù lâu đời. Rô-mê-ô là con trai họ Môn-ta-ghiu yêu Giu-li-ét - con gái họ Ca-piu-lét. Đôi trai tài gái sắc này đã đến nhà thờ nhờ tu sĩ Lô-rân bí mật làm lễ cưới. Tuy nhiên anh họ của Giu-li-ét là Ti-bân đã giết chết người bạn rất thân của Rô-mê-ô. Để trả thù cho bạn, Romeo đã đâm chết Ti-bân nên bị trục xuất khỏi và đày biệt xứ. Juliet bị cha mẹ ép gả cho bá tước Pa-rít. Nàng cầu cứu sự giúp đỡ của tu sĩ Lô-rân. Tu sĩ cho nàng uống một liều thuốc ngủ, uống vào sẽ như người đã chết, thuốc có tác dụng trong vòng 24 tiếng. Tu sĩ sẽ báo cho Rô-mê-ô đến hầm mộ cứu nàng trốn khỏi thoát. Nhưng Tu sĩ chưa kịp báo thì từ chỗ bị lưu đày chàng đã nghe được tin và đau đớn trốn về Vê-rô-na. Trên đường về chàng kịp mua một liều thuốc cực độc dành cho mình. Tại nghĩa địa, gặp Pa-rít đến viếng Juliet, Romeo đâm chết Pa-rít rồi uống thuốc độc tự tử. Rô-mê-ô vừa gục xuống thì thuốc của Giu-li-ét hết hiệu nghiệm. Nàng tỉnh dậy và nhìn thấy xác Rô-mê-ô bên cạnh liền rút dao tự vẫn theo. Cái chết tang thương của đôi bạn trẻ đã thức tỉnh hai dòng họ, họ quên đi mối thù truyền kiếp và bắt tay nhau đoàn tụ.

2. Tìm hiểu chung

a. Xuất  xứ và hoàn cảnh sáng tác 

- Vở kịch “Rô-mê-ô and Giu-li-ét” được viết vào khoảng những năm 1594-1595, dựa trên câu chuyện có thật về mối hận thù giữa hai dòng họ Môn-ta-ghiu và Ca-piu-lét, tại Vê-rô-na (I-ta-li-a) thời trung cổ.

- Đoạn trích thuộc hồi 2, lớp 2 của vở kịch này.

b. Bố cục

- Phần 1 (từ lời thoại 1 đến 6): lời độc thoại thổ lộ tình yêu thầm kín của Romeo và Juliet

- Phần 2 (còn lại): Lời đối thoại của Rô-mê-ô và Giu-li-ét

3. Tìm hiểu chi tiết

a. Hình thức lời thoại             

- 6 lời thoại đầu: lời độc thoại nội tâm bày tỏ nỗi lòng suy nghĩ của nhân vật. Họ nói về nhau chứ không nói với nhau: “Sự xuất hiện của nàng khiến ả Hằng Nga héo hon, nhợt nhạt”,...

- 10 lời thoại sau là lời đối thoại giữa 2 người. Những lời đối thoại ấy vẫn là lời trực tiếp thể hiện tình cảm

- Ngôn ngữ sinh động, giàu biểu cảm.

b. Sự nảy nở tình yêu của Rô-mê-ô và Giu-li-ét

-  Tình yêu của Rô-mê-ô và Giu-li-ét diễn ra trong bối cảnh hai dòng họ thù địch.

- Sự thù hận của hai dòng họ cứ ám ảnh cả hai người trong suốt cuộc gặp gỡ.

- Nỗi ám ảnh thù hận xuất hiện ở Juliet  nhiều hơn. Nàng lo lắng day dứt không chỉ cho mình mà còn cả người yêu: “người nhà em bắt gặp nơi đây”, “Em chẳng đời nào muốn họ bắt gặp anh nơi đây”,....

- Thái độ Rô-mê-ô quyết liệt hơn, chàng sẵn sàng từ bỏ dòng họ mình để đến với tình yêu. Cái chàng sợ là sợ sẽ không có được, không chiếm được tình yêu của Juliet, sợ nàng nhìn mình bằng ánh mắt của sự thù hận ...

→Cả hai đều nhắc đến thù hận song không phải để khơi dậy hay khoét sâu hận thù mà chỉ để vượt lên thù hận, bất chấp thù hận. Và họ quyết tâm xây đắp tình yêu.

c. Diễn biến tâm trạng của Rô-mê-ô và Giu-li-ét

* Diễn biến tâm trạng của Rô-mê-ô:

- Choáng váng trước vẻ đẹp trong trắng thánh thiện của nàng, thấy ngây ngất vì đã trúng mũi tên của thần Tình yêu.

- Chàng quyết định trở lại khu vườn nhà Juliet ngay trong đêm để nhìn nàng một lần nữa.

- Trước đôi mắt của những người đang yêu vẻ đẹp của người mình yêu là tuyệt vời hơn hết thảy: “Juliet như vầng dương đẹp tươi”, “sự xuất hiện của nàng khiến ả Hằng Nga héo hon, nhợt nhạt”, “đôi mắt nàng là hai ngôi sao đẹp nhất bầu trời”,.....

→ Nghệ thuật so sánh đặc sắc rất chân thành được lồng trong thứ ngôn ngữ của sự đắm say, của sự nồng nhiệt khi ngọn lửa tình yêu đang cháy rực.

- Rô-mê-ô bộc lộ lòng mình (độc thoại) bằng cảm xúc tha thiết say đắm: So sánh được đẩy lên cấp độ cao hơn bằng sự tự vấn  “Nếu mắt nàng...thế nào nhỉ?”, “Kìa! Nàng tì má...gò má ấy!”

- Khi Juliet phát hiện ra và trò chuyện với chàng thì cảm xúc ấy trở nên mãnh liệt, bất chấp nguy hiểm là mối thù truyền kiếp của hai dòng họ.

- Chàng sẵn sàng từ bỏ dòng họ của mình để đến với tình yêu

→ Tác giả đã thật tài tình khi miêu tả thành công đạt đến mức điển hình tâm trạng mãnh liệt của con người đang yêu.

* Diễn biến tâm trạng của Giu-li-ét:

- Qua lời độc thoại nội tâm:

+ Vừa gặp Rô-mê-ô, trở về phòng nghĩ đến chàng, điều đầu tiên làm nàng bận tâm là môi thù giữa hai nhà nhưng mối thù ấy không thể ngăn cản nổi tình yêu của nàng: “ Ôi, Rô-mê-ô”, “chàng Rô-mê-ô!”,  “Sao chàng lại là Rô-mê-ô nhỉ?..... con cháu nhà Ca-piu-lét nữa”.

+ Đứng bên cửa sổ thổ lộ nỗi lòng của mình “Chàng hãy khước từ…hãy thề yêu em đi” “chỉ có tên họ chàng là thù địch của em thôi”.

 → Tình yêu mãnh liệt không chút che dấu, không chút ngượng ngùng.

- Qua lời đối thoại với Rô-mê-ô.

+ "Anh làm thế nào... và tới làm gì?" Câu hỏi để giải toả băn khoăn vì chưa thật tin vào tình yêu mới bất ngờ của chàng.

+  “Anh làm thế nào tới được chốn này..người nhà em bắt gặp nơi đây”. Thể hiện nỗi lo lắng giằng xé tâm can Giu-li-ét.

+ “Em chẳng đời nào muốn họ bắt gặp anh nơi đây” tế nhị chấp nhận tình yêu của Rô-mê-ô, trái tim nàng đã hoàn toàn hướng về Rô-mê-ô.

→ Ngôn ngữ sống động và đầy chất thơ thể hiện sâu sắc diễn biến nội tâm đầy phức tạp nhưng phù hợp với tâm trạng của người đang yêu. Thể hiện một tình yêu mãnh liệt trong trắng vượt lên trên hoàn cảnh éo le. Vấn đề “tình yêu và thù hận” đã được giải quyết.

d. Giá trị nội dung

Thông qua câu chuyện tình yêu của Rô-mê-ô và Giu-li-ét, tác giả ca ngợi và khẳng định vẻ đẹp của tình người, tình đời theo lí tưởng chủ nghĩa nhân văn.

e. Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, đặc biệt thành công ở những đoạn độc thoại nội tâm.

- Cách nói, lối nói hồn nhiên của hai nhân vật, cách sử dụng lối nói của nhau để xóa đi sự ngăn cách mà hận thù tạo ra.