Nạn đói năm 1945: Vết thương lịch sử và bài học đắt giá

Nạn đói năm 1945, còn được gọi là nạn đói Ất Dậu, là một thảm họa kinh hoàng xảy ra tại miền Bắc Việt Nam trong khoảng từ tháng 10 năm 1944 đến tháng 5 năm 1945. Đây được xem là một trong những nạn đói tồi tệ nhất trong lịch sử Việt Nam, khiến khoảng 400.000 đến 2 triệu người thiệt mạng. Nạn đói năm 1945 là một trang sử đau thương của dân tộc, nhưng cũng là nguồn động lực để chúng ta trân trọng cuộc sống hiện tại và chung tay xây dựng đất nước ngày càng tốt đẹp hơn.

Vết thương lịch sử 

Trong ký ức người Việt Nam, "nạn đói năm Ất Dậu" vẫn là một cơn ác mộng, nỗi nhức nhối khó quên. Thảm họa ấy bắt đầu từ tháng 10/1944 kéo dài đến giữa năm 1945. Chính sách vơ vét thóc gạo của phát xít Nhật và thực dân Pháp lúc bấy giờ cùng với thiên tai, mất mùa ở nhiều tỉnh đồng bằng Bắc Bộ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thảm cảnh trên.

Tháng 10/1940, khi đặt chân đến Đông Dương, Nhật thi hành hàng loạt chính sách đánh vào nền kinh tế: buộc thực dân Pháp phải ký kết nhiều hiệp ước yêu cầu cung cấp lương thực, giao nộp lúa, gạo cho Nhật hàng năm; cấm vận chuyển lương thực từ Nam ra Bắc, hạn chế chuyên chở tự do, chỉ cho chở dưới 50 cân gạo trong một tỉnh; bắt người dân nhổ lúa trồng đay, dành ruộng trồng lạc.

Trong khi Nhật vơ vét cho chiến tranh thì Pháp dự trữ lương thực phòng khi quân Đồng minh chưa tới,phải đánh Nhật hoặc dùng cho cuộc tái xâm lược Việt Nam. Thuế đinh, thuế điền, tô tức trở thành những chiếc thòng lọng buộc vào cổ nông dân.

Năm 1944, Việt Nam bị mất mùa nhưng Pháp và chính quyền phong kiến vẫn phải cung cấp cho Nhật hơn 900.000 tấn gạo để nuôi chiến tranh phát xít và làm nguyên liệu để người Pháp nấu rượu, cùng thóc dùng đốt lò thay cho than đá. Hàng chục nghìn mẫu ngô bị phá, hàng triệu tấn thóc bị thu nộp. Nhật cấm vận chuyển lúa từ miền Nam ra, vơ vét thóc ở miền Bắc khiến giá thóc, gạo tăng vọt. Giá gạo "phi nước đại" khiến người dân không đủ sức mua, phải chịu cảnh chết đói.

Tháng 9/1944, lụt vỡ đê La Giang (Hà Tĩnh), đê sông Cả (Nghệ An) làm cho nạn đói diễn ra trầm trọng hơn.Theo những người dân trải qua nạn đói khủng khiếp ở Tây Lương (Tiền Hải, Thái Bình) thì vụ mùa năm 1944, lúa trên các cánh đồng rộng hàng trăm mẫu đều bị "rù" (rầy phá hoại), chết trắng, chết vàng. Cả mẫu ruộng không thu nổi vài chục cân thóc mẩy.

Nạn đói đã diễn ra ở 32 tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ, từ Quảng Trị trở ra. Trọng điểm là các tỉnh đồng bằng, nơi dân số tập trung đông, có nhiều ruộng, như Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng, Thanh Hóa. Cái đói không buông tha ai, trọng tâm là những người dân nghèo, người lao động, đặc biệt là nông dân không có ruộng đất chuyên đi làm thuê và nông dân ít ruộng đất.

Tháng 3/1945, nạn đói lên đến đỉnh điểm. Lũ lượt người ngược, kẻ xuôi chạy đói đến các thành phố lớn, họ bán cơ nghiệp để lấy tiền đi đường. Người dân Hà Nội khi ấy đã phát động Ngày cứu đói, lập trại tế bần phát cháo. Người sắp chết thì được đưa về trại Giáp Bát, còn người chết đói thì xác chất đầy xe bò đem đi "hất xuống hố như hất rác" tại nghĩa trang Hợp Thiện (Hai Bà Trưng).

Giữa lúc nạn đói lên đến đỉnh điểm thì ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp. Mặt trận Việt Minh phát động nhân dân phá hàng trăm kho thóc của Nhật để cứu đói. Phong trào diễn ra sôi nổi khắp nơi khiến nạn đói phần nào được đẩy lui. Nông dân bắt đầu trở về quê tiếp tục sản xuất. Đến vụ chiêm (tháng 6) có gạo mới, mức sống thay đổi đột ngột lại khiến nhiều người chết vì ăn quá no. Môi trường bị ô nhiễm nặng bởi xác chết không được xử lý và trải qua cơn đói lâu dài kéo theo dịch tả và dịch sốt vàng da lại giết thêm nhiều người ở Bắc Giang, Cao Bằng.

Bài học lịch sử đắt giá cho dân tộc 

An ninh lương thực quốc gia là vấn đề sống còn

Nạn đói năm 1945 là hồi chuông cảnh tỉnh về tầm quan trọng của việc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Cần có chiến lược phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi, đồng thời bảo quản và dự trữ lương thực hiệu quả.

Phát triển hệ thống dự báo, cảnh báo sớm thiên tai, có biện pháp phòng chống hiệu quả để giảm thiểu thiệt hại về mùa màng.

Phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái

Nạn đói năm 1945 cho thấy sức mạnh to lớn của tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái.

Cần phát huy tinh thần này trong mọi hoàn cảnh, đặc biệt là khi đối mặt với những khó khăn, thử thách.

Chung tay giúp đỡ những người yếu thế, hoạn nạn để cùng nhau vượt qua khó khăn.

Trân trọng giá trị hòa bình, độc lập, tự do

Chiến tranh là một trong những nguyên nhân dẫn đến nạn đói năm 1945.

Cần trân trọng giá trị hòa bình, độc lập, tự do để tập trung phát triển đất nước, nâng cao đời sống nhân dân.

Bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn hòa bình là trách nhiệm của mỗi người dân.

Nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân

Nạn đói năm 1945 là bài học cho thấy hậu quả nghiêm trọng của việc thiếu ý thức trách nhiệm.

Mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức trách nhiệm của bản thân đối với cộng đồng, xã hội.

Tham gia vào các hoạt động phòng chống thiên tai, bảo vệ môi trường, góp phần xây dựng đất nước ngày càng phát triển.