1. Con cò

Câu 1 (trang 25 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Bài thơ phát triển từ một hình tượng bao trùm là hình tượng con cò quen thuộc trong những câu hát ru. Qua hình tượng con cò, tác giả nhằm nói về điều gì?

Lời giải chi tiết:

Tác giả khai khai thác hình ảnh con cò là biểu trưng cho tấm lòng của mẹ và những lời hát ru.

Câu 2 (trang 25 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Bài thơ được tác giả chia làm ba đoạn. Nội dung chính của mỗi đoạn là gì? Ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cò được bổ sung, biến đổi như thế nào qua các đoạn thơ?

Lời giải chi tiết:

- Nội dung chính của từng đoạn thơ:

+ Đoạn 1: hình ảnh con cò qua những lời ru bắt đầu đến với tuổi thơ ấu.

+ Đoạn 2: hình ảnh con cò đi vào tiềm thức của tuổi thơ trở nên gần gũi và sẽ theo con người đến suốt cuộc đời.

+ Đoạn 3: từ hình ảnh con cò nhà thơ suy ngẫm và triết lí về ý nghĩa lời ru và tình cảm của mẹ đối với cuộc đời mỗi con người.

- Ý nghĩa biểu tượng của con cò qua các đoạn thơ: con cò trong lời ru (đoạn 1) biến thành con cò mang tình cảm của mẹ mãi dõi theo bước chân con (đoạn 2) và trở thành biểu tượng cho lời ru, cho lòng mẹ theo con suốt đời Con cò trong lời hát trở thành con cò nâng đỡ, dìu dắt con; thành người bạn đồng hành với con suốt đời.

Câu 3 (trang 26 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Trong đoạn đầu bài thơ, những câu ca dao nào đã được vận dụng? Nhận xét về cách vận dụng ca dao của tác giả.

Lời giải chi tiết:

- Những câu ca dao được tác giả sử dụng:

   + Con cò bay lả bay la

Bay từ cổng phủ bay ra cánh đồng

   + Con cò bay lả bay la

Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng

   + Con cò mày đi ăn đêm

Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao

      Ông ơi ông vớt tôi nao

Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng

      Có xáo thì xáo nước trong

Đừng xáo nước đục đau lòng cò con.

- Nhận xét cách vận dụng ca dao của tác giả: các câu ca dao ấy gợi ra trong bài thơ dưới dạng lời ru của mẹ, đặt trong sự đối sánh với đứa con thể hiện tình yêu thương của người mẹ và niềm hạnh phúc bình yên.

Câu 4 (trang 26 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Ở bài thơ này có những câu thơ mang tính khái quát. Ví dụ:

- Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

   Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

- Một con cò thôi,

  Con cò mẹ hát

  Cũng là cuộc đời

  Vỗ cánh qua nôi

Em hiểu như thế nào về những câu thơ trên?

Lời giải chi tiết:

- Con cò là biểu tượng về lòng mẹ, về sự dìu dắt, nâng đỡ dịu dàng, trìu mến của người mẹ. Thấu hiểu điều này, nhà thơ đã khái quát một quy luật của tình mẹ con có ý nghĩa vững bền, rộng lớn và sâu sắc:

Con dù Lớn vẫn là con của mẹ

    Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

- Bốn câu thơ còn lại vừa mang âm hưởng lời ru vừa đúc kết ý nghĩa thiên vị và sâu sắc của hình tượng con cò:

“Một con cò thôi

Con cò mẹ hát

   Cũng là cuộc đời

    Vỗ cánh qua nôi”

- Hình ảnh đẹp một cách thơ mộng và có ý nghĩa sâu xa. Cánh cò vỗ qua nôi chẳng khác chi dáng mẹ nghiêng xuống nôi con chở che thì thầm những lời tha thiết của tình mẹ muôn đời dịu ngọt.

Câu 5 (trang 26 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Nhận xét về thể thơ, nhịp điệu, giọng điệu của bài thơ. Các yếu tố ấy có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện tư tưởng, cảm xúc của nhà thơ?

Lời giải chi tiết:

- Thể thơ: tự do.

- Giọng điệu: triết lí.

- Nhịp điệu: bắt vần, âm hưởng như lời hát ru.

=> Dễ dàng thể hiện những biến đổi tư tưởng, cảm xúc.

(trang 27 VBT Ngữ văn 9, tập 2)

Lời giải chi tiết:

1. Đọc lại bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm (Ngữ Văn 9, tập một, bài 12). Đối chiếu với bài Con cò và chỉ ra cách vận dụng lời ru ở mỗi bài thơ.

Trả lời:

2. Viết một đoạn văn bình những câu thơ sau:

Dù ở gần con,

Dù ở xa con,

Lên rừng xuống bể,

Cò sẽ tìm con,

Cò mãi yêu con.

Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

Trả lời:

Đoạn thơ trên kết tinh những suy ngẫm, triết lý sâu sắc của nhà thơ Chế Lan Viên về tình mẫu tử thiêng liêng. Tình mẹ được nhà thơ đặt trong tương quan so sánh với hình ảnh cò, cánh cò. "Cò sẽ tìm con", "cò mãi yêu con" cũng như tấm lòng bao la của mẹ dù con ở đâu, dù là lúc nào, dù con làm gì mẹ vẫn luôn ở cạnh bên và trao cho con tình cảm yêu thương không gì có thể thay thế được. Tình yêu của mẹ như cánh cò chở che cho con trước những khó khăn, giông bão của cuộc đời. Hai câu thơ cuối cùng là lời khái quát vừa sâu sắc, lại vừa chân thành của nhà thơ về triết lý của tình mẫu tử. Đối với mẹ, con lúc nào cũng bé nhỏ và cần được nâng đỡ, chở che. Cuộc sống dù có biến chuyển, đối thay như thế nào thì tình yêu thương của mẹ vẫn nồng ấm, đong đầy, chữa lành những vết thương lòng cho con, nâng bước con trên những chặng đường dài. Đoạn thơ với những phép lặp cấu trúc "dù ở", hình ảnh "cò" mang tính biểu tượng cao được lặp lại hai lần, cùng với những câu văn có dung lượng ngắn, nhịp thơ nhanh, đã góp phần thể hiện thành công, cảm động triết lý về tình mẫu tử của nhà thơ.