1. Đoàn thuyền đánh cá

Câu 1 (trang 91 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Bài thơ được triển khai theo trình tự chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá. Dựa vào trình tự ấy, em hãy tìm bố cục của bài thơ. Hãy nêu không gian và thời gian được miêu tả trong bài thơ.

Phương pháp giải:

Trình tự một chuyến ra khơi thường diễn ra như sau:

- Chuẩn bị và lên đường.

- Hoạt động đánh cá.

- Trở về.

Lời giải chi tiết:

* Bố cục: 3 phần

- Đoạn 1 (hai khổ thơ đầu): cảnh đoàn thuyền đánh cá lên đường và tâm trạng náo nức của con người.

- Đoạn 2 (bốn khổ thơ tiếp theo): cảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển.

- Đoạn 3 (còn lại): cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh.

* Không gian, thời gian

- Không gian: bao la, rộng lớn.

- Thời gian: từ lúc hoàng hôn buông xuống, trời biển vào đêm, đến lúc mặt trời đội biển nhô lên, một ngày mới bắt đầu.

Câu 2 (trang 91 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Hình ảnh người lao động và công việc của họ được miêu tả trong không gian nào? Bằng những biện pháp nghệ thuật gì, tác giả đã làm nổi bật vẻ đẹp và sức mạnh của con người trước thiên nhiên vũ trụ.

Phương pháp giải:

Trong không gian rộng lớn của biển trời, trăng sao; biện pháp nghệ thuật được sử dụng nhiều là phép phóng đại.

Lời giải chi tiết:

- Không gian rộng lớn: của vũ trụ, giữa biển khơi bao la, tráng lệ.

- Biện pháp nghệ thuật: liệt kê, so sánh, nhân hóa thể hiện được sự phong phú của các loài cá, vẻ đẹp kì diệu và sự giàu có của biển khơi.

Câu 3 (trang 92 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Em hãy chọn phân tích một hình ảnh đặc sắc trong các khổ 1,3,4,7. Bút pháp xây dựng hình ảnh của tác giả có gì nổi bật?

Phương pháp giải:

Chỉ ra những hình ảnh đẹp, tráng lệ của thiên nhiên, của con người và sự hài hòa giữa các hình ảnh đẹp đó ở các khổ thơ.

Lời giải chi tiết:

- Khổ 3: Con thuyền đánh cá vốn nhỏ bé trước biển cả bao la đã trở thành con thuyền kì vĩ, khổng lồ, hòa nhập vào với kích thước rộng lớn của thiên nhiên: lái gió, buồm trăng, mây cao, biển bằng,...

- Khổ 4: Những hình ảnh ảnh đẹp giàu màu sắc của các loài cá lấp lánh dưới ánh trăng trên biển trở thành bức tranh huyền ảo lung linh.

=> Bút pháp lãng mạn nổi bật trong việc sáng tạo hình ảnh thơ, với những liên tưởng sáng tạo, độc đáo, nhiều so sánh thú vị, thủ pháp phóng đại được sử dụng hợp lí

Câu 4 (trang 93 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Bài thơ có nhiều từ hát, cả bài hát cũng như một khúc ca. Đây là khúc ca gì và tác giả làm thay lời ai? Em có nhận xét gì về âm hưởng, giọng điệu của bài thơ? Các yếu tố: thể thơ, vần, nhịp góp phần tạo nên âm hưởng bài thơ như thế nào?

Phương pháp giải:

Dựa theo gợi ý ở câu hỏi trong SGK, lấy dẫn chứng trong bài thơ và phân tích.

Lời giải chi tiết:

- Bài thơ có bốn từ "Hát". Cả bài như một khúc ca, ngợi ca lao động, với tinh thần làm chủ, với niềm vui phơi phới mà nhà thơ viết thay cho những người lao động.

- Lời thơ dõng dạc, giọng điệu như khúc hát mê say hào hứng.

- Các yếu tố góp phần tạo nên âm hưởng bài thơ: gieo vần biến hóa, vần trắc xen lẫn vần bằng, vần liền, vần cách… tạo âm vang cho tinh thần lao động; nhịp thơ có khi đầy sức trẻ, sức lao động, có khi hân hoan những chùm cá nặng.

Câu 5 (trang 93 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Qua những bức tranh về thiên nhiên và con người lao động trong bài thơ, em có nhận xét gì về cái nhìn và cảm xúc của tác giả trước thiên nhiên đất nước và con người lao động?

Phương pháp giải:

Em tự nhận xét theo yêu cầu của đề.

Lời giải chi tiết:

- Nhà thơ Huy Cận có cái nhìn tươi mới và cảm xúc hào hứng, tràn đầy niềm vui về cuộc sống.

- Mỗi hình ảnh thơ đều mang sức sống, mang niềm vui, cuốn theo tình yêu say đắm, mãnh liệt trước biển khơi bao la, hùng vĩ, giàu có vô tận của nhà thơ : cánh cửa vũ trụ với hòn lửa mặt trời, cá bạc, cá thu, cá nhụ, cá chim,…, người lao động hăng say làm việc.

→ Đây chính là cái nhìn tin tưởng, phấn khởi của nhà thơ trước cuộc đời mới.

(trang 93 VBT Ngữ văn 9, tập 1)

Viết đoạn văn phân tích khổ thơ đầu và khổ thơ cuối của bài thơ.

Phương pháp giải:

Tự chọn khổ đầu hoặc khổ cuối để phân tích và viết thành đoạn văn.

Lời giải chi tiết:

Phân tích khổ cuối:

     Bài thơ kết thúc bằng khung cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về sau một đêm lao động khẩn trương. Lại vẫn là âm thanh tiếng hát. Nếu như ở khổ đầu có tiếng hát mang niềm vui của những con người đi chinh phục thiên nhiên thì ở khổ cuối tiếng hát diễn tả sự phấn khởi của những con người chiến thắng đang trở về với những khoang thuyền đầy ắp cá. Sau một đêm lao động vất vả, họ vẫn giữ được khí thế hăng say: “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời”. Một hình ảnh thơ đẹp và đầy sức gợi bởi “chạy đua cùng mặt trời” cũng có nghĩa là họ đang tiếp tục chạy đua cùng với thời gian. Trở về không có nghĩa là công việc đã kết thúc. “Mặt trời đội biển nhô màu mới”, mang cái vẻ tinh khôi của bình minh trên biển hay cũng chính là một ngày mới, một cuộc sống mới đang bắt đầu đối với người lao động thực sự làm chủ thiên nhiên, làm chủ cuộc đời. Bài thơ khép lại, nhưng ý thơ lại mở ra đến vô cùng với hình ảnh “Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”- một tương lai huy hoàng, đầy hứa hẹn đang chờ đón những con người lao động ấy.