3. Luyện tập đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận

Câu 1 (trang 103 VBT Ngữ văn 8, tập 2)

Để làm sáng tỏ vấn đề trên, cách sắp xếp các luận điểm theo trình tự dưới đây có hợp lí không? Vì sao? Nên sửa như thế nào?

a) Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta hiểu biết nhiều hơn và yêu mến hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, của quê hương đất nước.

b) Những chuyến tham quan, du lịch mang lại cho ta nhiều bài học có thể chưa có trong sách vở.

c) Những chuyến tham quan, du lịch khiến ta hiểu cụ thể hơn, sâu hơn những điều được học trong nhà trường.

d) Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui.

e) Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta tăng cường sức khỏe.

Lời giải chi tiết:

- Cách sắp xếp các luận điểm còn lộn xộn, chưa thật hợp lí.

- Lí do: Đây là chỉ là sự liệt kê luận điểm, chưa phải là sự sắp xếp luận điểm. Hơn nữa, các luận điểm này chưa thể hiện rõ đâu là luận điểm chính đâu là luận điểm phụ

- Cách sửa:

a. Mở bài: Nêu vấn đề cần bàn bạc “Sự bổ ích của những chuyến tham quan, du lịch đối với học sinh”.

b. Thân bài: Nêu những luận điểm và lập luận để khẳng định vấn đề ở mở bài:

- Mở rộng tầm hiểu biết:

+ Hiểu sâu hơn những điều được học trong nhà trường.

+ Khám phá nhiều hơn những điều chưa được học, được biết đến

- Bồi dưỡng tình cảm

+ Yêu thiên nhiên, đất nước, con người

+ Yêu vẻ đẹp của lao động sáng tạo

+ Nhận thức được trách nhiệm của bản thân mình (bảo vệ, gìn giữ những điều tốt đẹp đó)

- Hình thức vui chơi giải trí bổ ích:

+ Đem lại niềm vui

+ Giảm bớt căng thẳng

+ Gắn kết bạn bè

- Tăng cường sức khỏe

c. Kết bài: Khẳng định lại vấn đề “Tham quan, du lịch có lợi ích vô cùng to lớn với học sinh”

Câu 2 (trang 103 VBT Ngữ văn 8, tập 2):

Hãy trình bày các luận điểm đó cho có sức truyền cảm bằng việc thực hiện các bài tập sau:

a) Tham khảo đoạn văn sau và tìm nhúng gợi ý cho em về việc đưa yếu tố biểu cảm vào trong bài văn nghị luận.

Biết bao hứng thú khác nhau ta tập hợp được nhờ cách ngao du thú vị ấy, không kể sức khỏe được tăng cường, tính khí trở nên vui vẻ. Tôi thường thấy những kẻ ngồi trong các cỗ xe tốt chạy rất êm nhưng mơ màng, buồn bã, cáu kỉnh hoặc đau khổ; những người đi bộ lại luôn luôn vui vẻ, khoan khoái và hài lòng với tất cả. Ta hân hoan biết bao khi về gần đến nhà! Một bữa cơm đạm bạc mà sao có vẻ ngon lành thế! Ta thích thú biết bao khi lai ngồi vào bàn ăn! Ta ngủ ngon giấc biết bao trong một cái giường tồi tàn!

(Ru-xô, Đi bộ ngao du)

b) Nếu phải trình bày luận điểm "Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui", hãy cho biết:

- Luận điểm ấy gợi cho em cảm xúc gì?

- Theo em, đoạn nghị luận dưới dây đã thể hiện được hết cảm xúc ấy chưa?

Không chỉ tăng cường sức mạnh thể chất, những chuyến tham quan, du lịch còn đem lại cho ta rất nhiều niềm vui sướng trong tâm hồn. Chắc các bạn vẫn chưa quên lần cả lớp đến tham quan vịnh Hạ Long. Hôm ấy không ai trong chúng ta kìm nổi một tiếng reo, khi sau một chặng đường dài, chợt thấy trải ra trước mắt cả một cảnh trời biển, núi non mênh mông, kì thú. Tôi nhớ hôm trước bạn Lệ Quyên còn đang âu sầu vì bị cô giáo phê bình. Tôi để ý thấy Lệ Quyên lúc đầu vẫn lặng lẽ, nhưng nét mặt bạn cứ rạng rỡ dần lên trước cảnh nước biếc non xanh. Nỗi buồn kia đã tan đi hẳn, như có một phép màu. Niềm sung sướng ấy không thể có khi chúng ta suốt năm chỉ quanh quẩn trong căn nhà, nơi góc phố hay trên con đường mòn quen thuộc.

Lời giải chi tiết:

a. Trong đoạn văn Đi bộ ngao du, sau khi nêu ý chính, Ru-xô đã vận dụng cả hai phương thức trực tiếp và gián tiếp để đưa các yếu tố biểu cảm vào bài:

- Gián tiếp: nêu các yếu tố đối lập (ngồi trong cỗ xe tốt, chạy rất êm với đi bộ, luôn vui vẻ, khoan khoái).

- Trực tiếp biểu lộ cảm xúc qua các cụm từ: Ta hân hoan biết bao, ta sung sướng biết bao, Một bữa cơm đạm bạc mà sao có vẻ ngon lành thế!...

b. Luận điểm “những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta nhiều niềm vui” có thể gợi cho chúng ta nhiều cảm xúc: Muốn được hít thở bầu không khí thoáng đãng, trong lành, muốn được khám phá thới giới tự nhiên, xã hội, tìm hiểu những vẻ đẹp của quê hương, đất nước, con người, niềm vui được hoà nhập với thiên nhiên, xã hội.

c. Trong đoạn trích, những cảm xúc được thể hiện khá rõ qua nhiều thủ pháp, nổi bật lên trong đó là những thủ pháp miêu tả, kể chuyện được đan xen, phối hợp với một giọng văn nhẹ nhàng nhưng khá truyền cảm.

Tuy vậy, khi viết văn, mỗi người có một giọng điệu, một cách viết riêng. Bởi vậy, hoàn toàn có thể thêm vào các yếu tố biểu cảm, thậm chí thay đổi trật tự các câu văn cho phù hợp với cách cảm, cách nghĩ của mình.

Câu 3 (trang 105 VBT Ngữ văn 8, tập 2):

Cho đề bài “Chứng minh rằng nhiều bài thơ em đã học như Cảnh khuya của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Khi con tu hú của Tố Hữu, Quê hương của Tế Hanh,... đều biểu hiện rõ tình cảm thiết tha của các nhà thơ đối với thiên nhiên đất nước”.
a) Hãy xây dựng hệ thống luận điểm cho đề bài trên.
b) Chọn một luận điểm viết thành đoạn văn có sử dụng các yếu tố biểu cảm. Chỉ ra các yếu tố biểu cảm đó. 

Lời giải chi tiết:

a. Hệ thống luận điểm:

- Khái quát về nội dung tình yêu thiên nhiên trong văn học

- Biểu hiện chung của tình yêu thiên nhiên: Ca ngợi cảnh đẹp thiên nhiên, say đắm với những khung cảnh thiên nhiên.

- Tình yêu thiên nhiên thiên của Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Tế Hanh qua bài thơ cảnh khuya, khi con tu hú, quê hương.

b.

- Chọn luận điểm: Tình yêu thiên nhiên của Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Tế Hanh qua bài thơ cảnh khuya, khi con tu hú, quê hương

- Đoạn văn:

      “Cảnh khuya, khi con tu hú, quê hương” đều là những bức tranh thiên nhiên đẹp được cảm nhận qua con mắt tinh tế của Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Tế Hanh. Mỗi bức tranh là một nét chấm phá riêng, nhưng luôn thể hiện được tình cảm đối với thiên nhiên của tác giả suy rộng ra là tình cảm đối với quê hương đất nước Trước hết là Hồ Chí Minh trong “cảnh khuya”, tiếng suối, ánh trăng, bóng lồng hoa, ngập tràn trong thơ Bác là những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, cảm nhận dứoi con mắt của mọt con người lạc quan, và ẩn dưới đó là một tinh thần yêu nước “chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”. Tiếp theo là Tố Hữu trong “khi con tu hú”, bức tranh mùa hè gợi lên qua tiếng chim tu hú thật đẹp, nhiều màu sắc và âm thanh. Từ bức tranh thiên nhiên ấy, người cách mạng muốn thoát khỏi cái cảnh tù túng, đi đến với tự do, muốn sống để chiến đấu vì Tổ quốc. Và cuối cùng hiện lên là chất muối nồng mặn trong từng câu của “quê Hương” - Tế Hanh yêu quê, nhớ đến từng hình ảnh con người vùng biển chất phác, tình cảm quê hương thấm dần trong lòng nhà thơ, và giờ đây ta cảm nhận được vương vấn đâu đây trong thơ tế Hanh là chất muối mặn nồng tình người dân vùng biển. Cả ba bài thơ đều thể hiện sâu sắc tình cảm tha thiết của các thi nhân đối với thiên nhiên, quê hương, đất nước.