1. I. Tình huống - vấn đề - Bài 10: Lí tưởng sống của thanh niên

Thảo luận về lí tưởng của thanh niên, ở lớp 9A có mấy loại ý kiến :

- Lí tưởng của thanh niên là hướng đến lí tưởng cộng sản, xây dựng một xã hội không có người bóc lột ngưòi, mọi người đều sống bình đẳng, đời sáng đầy đủ về vật chất và tinh thần.

- Lí tưởng của thanh niên như vậy quá xa vời. Hãy xây dựng lí tưởng như Đảng đề ra là "xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh".

- Lí tưởng của thanh niên nêu trên đều tốt nhưng là học sinh, thanh niên chúng ta phải rèn luyện đạo đức cho tốt, có lối sống lành mạnh, nỗ lực học tập cho tốt, sau khi học ở trường phổ thông, học lên đại học hay vào đời sống lao động sản xuất đều tốt. Quan trọng nhất là phải có một nghề để sinh sống, đóng góp công sức của mình để xây dựng đất nước.

Phương pháp giải:

Em suy nghĩ như thế nào vế các ý kiến trên đây về lí tưởng sống của thanh niên ? Có gì thống nhất ? Có gì mâu thuẫn ? Em rút ra điều gì cho bản thân để tự xác định lí tưởng sống của mình.

Lời giải chi tiết:

Những lý tưởng ấy đều hướng đến phục vụ cho đất nước cho sự phát triển lớn mạnh của quốc gia dân tộc. Có mâu thuẫn là từng lý tưởng khác nhau có những hướng thực hiện khác nhau.

Tháng 7 năm 1924, Bác Hồ (lúc đó lấy tên là Nguyễn Ái Quốc) đã tham gia lãnh đạo Đại hội quốc tế Thanh niên Cộng sản lần thứ tư và là một trong số tác giả chính của "Bản luận cương về thanh niên thuộc địa". Người sáng lập tổ chức Hội Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội tháng 6 năm 1925. Người luôn luôn theo dõi việc xảy dựng và củng cố tổ chức Đoàn thanh niên trở thành lực lượng đoàn kết, tập hợp rộng rãi mọi tầng lớp thanh niên trong xã hội .

- Một trong các thư gửi thanh niên và nhi đồng được Bác Hồ viết : Một năm khởi đầu là mùa xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ, tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội.

Bác Hồ nói về vị trí, vai trò của thanh niên : "Thanh niên là người tiếp sức cách mạng cho thế hệ thanh niên già, đồng thời là giới phụ trách dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai". "Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên".

- Tại Lễ kí niệm 35 năm thành lập Đoàn, Bác Hồ chỉ ro : "Đoàn thanh niên là cánh tay và đội hậu bị của Đảng, là người dìu dắt các cháu nhi đồng".

- Bác Hồ đòi hỏi "đoàn viên thanh niên phải gương mẫu", "Thanh niên phải làm đầu tàu". Năm 1950, Người khuyên thanh niên :

"Không có việc gì khó,

Chỉ sợ lòng không bền,

Đào núi và lấp biển,

Quyết chí ắt làm nên".

Theo Tài liệu Hỏi - đáp về Tư tưởng Hồ Chí Minh

(NXB Chính trị quốc gia. Hà Nội, 2003, tr.86 - 87)

Phương pháp giải:

Tư tường Hồ Chí Minh thể hiện trong những đoạn văn trích trên đây có liên quan gì đến lí tưởng của thanh niên ?

Lời giải chi tiết:

Những tư tưởng của Bác và tư tưởng của thanh niên hiện nay đều hướng đến mục đích dân giàu nước mạnh. Bác còn giáo dục thanh niên phải biết kiên cường tôi luyện ý chí vượt mọi thử thách, làm gương cho thế hệ sau.

Nghị quyết Trung ương II (Khoá VIII) về giáo dục và đào tạo nhận định : "... Đặc biệt đáng lo ngại là trong một bộ phận học sinh, sinh viên có tình trạng suy thoái đạo đức, mờ nhạt về lí tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập thân, lập nghiệp vì tương lai của bản thân và đất nước."⁽¹⁾

Nghị quyết Trung ương V (Khoá VIII) về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc ghi : "Nhiều biểu hiện tiêu cực trong lĩnh vực giáo dục - đào tạo, làm cho xã hội lo lắng như sự suy thoái đạo lí trong quan hệ thầy - trò, bạn bè ; môi trường sư phạm xuống cấp ; lối sống thiếu lí tưởng, hoài bão, ăn chơi, nghiên ma tuý... ở một bộ phận học sinh, sinh viên."⁽²⁾

Phương pháp giải:

Hai đoạn trích trên từ Văn kiện Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 2 và 5 (Khoá VIII) sau khi nói về các tiêu cực trong nhà trường, có đề cập đến vấn đề lí tưởng sống của thanh niên và học sinh sinh viên (là bộ phận rất đông trong thanh niên).

(1) Văn kiện Hội nghị Trung ương Đủng tần thứ hai (Khoá VIII). NXB Chính trị quốc gia, Hà Nôi, 1997, tr.24).

(2) Văn kiện Hội nghị Trung ương Đàng lần thứ nám (Khoá VIII). NXB Chính trị quốc gia, Hà Nòi, 1998, tr.47).

Em minh hoạ bằng những hiện tượng cụ thể mà em biết được trong cuộc sống hằng ngày (hoặc qua báo chí, ti vi...), trong xã hội ; đồng thời, em cũng cho biết hiện nay trong trường ta, lớp ta có nhũng hiện tượng mà các nghị quyết Đảng đã nói đến không ? Suy nghĩ của em về các hiện tượng đó.

Lời giải chi tiết:

Một bộ phận những thanh niên hiện nay sống không có lý tưởng không có ước mơ không có mục đích chỉ phụ thuộc và bố mẹ. những hiện tượng đó là những hiện tượng thiếu lý tưởng sống, đáng phê phán.

Trong thư Bác Hồ gửi học sinh cả nước nhân ngày khai giảng năm học đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà tháng 9 năm 1945, Hồ Chủ tịch viết : "Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em".

Phương pháp giải:

Trong câu nói trên, có vấn đề gì thuộc loại lí tưởng sống của thanh niên hay không ? Học tập có phải là một nội dung của lí tưởng thanh niên không ? Nếu có, em thấy phải thực hiện những nội dung gì dể thực hiện lí tường đó ?

Lời giải chi tiết:

Trong câu nói trên có vấn đề thuộc về lý tưởng của thanh niên đó là xây dựng nước Việt Nam dân giàu nước mạnh. Học tập cũng là một trong những nội dung lý tưởng của thanh niên. Em phải ra sức học tập, rèn luyện để có đủ tri thức, phẩm  chất và năng lực cần thiết để phục vụ lý tưởng.