10. Bài 31. Thực hành chứng minh thân vận chuyển nước và lá thoát hơi nước

1. Chuẩn bị

Dụng cụ: Cốc thủy tinh, giấy thấm, băng keo trong, máy sấy, dao mổ, đồng hồ bấm giờ, đũa thủy tinh, đĩa petri, kính lúp.

Hóa chất: Nước cất, màu thực phẩm hay mực viết màu tím, cobalt chloride 5% (CoCl₂), lọ calcium chloride (CaCl₂) khô.

Mẫu vật: Cành hoa (huệ, hồng trắng, cúc trắng …), một cây bất kì còn nguyên lá.

2. Cách tiến hành

Thí nghiệm chứng minh thân vận chuyển nước

Bước 1: Cho nước vào cốc thủy tinh có đánh số 1 và 2. Sau đó, cho màu thực phẩm (hay mực viết) vào cả hai cốc, khuấy đều để tạo thành dung dịch màu (Hình 31.1).

Bước 2: Cắm vào mỗi cốc dung dịch màu 1 – 2 cành hoa (đã được cắt chéo, ngắn khoảng 10 – 15 cm). Để hai cốc vào chỗ thoáng khoảng 60 – 90 phút (Hình 31.2).

Bước 3:

+ Cốc 1: Cắt dần cành hoa từ trên xuống bằng dao mổ, dùng kính lúp để quan sát lát cắt và xác định vị trí của dung dịch màu (Hình 31.3).

+ Cốc 2: Quan sát sự thay đổi màu sắc của cánh hoa.

Thí nghiệm chứng minh lá thoát hơi nước

Bước 1: Chuẩn bị giấy tẩm dung dịch CoCl₂.

+ Dùng kéo cắt giấy thấm thành những miếng nhỏ hình chữ nhật có kích thước 1 cm x 2 cm (Hình 31.4a).

+ Ngâm các mảnh giáy thấm trong dung dịch CoCl₂ khoảng 25 – 30 phút cho mảnh giấy thám đều CoCl₂, lúc này giấy có màu hồng (Hình 31.4b).

+ Sấy các mảnh giấy thấm bằng máy sấy đến lúc khô, lúc này giấy sẽ chuyển màu xanh da trời. Sau đó cho các mảnh giấy này vào lọ CaCl₂ (Hình 31.5).

Bước 2: Đặt vào mỗi mặt lá một mảnh giấy thấm đã tẩm dung dịch CoCl₂ theo hết chiều ngang của lá và dùng băng keo trong dán đè lên mảnh giấy để tạo một hệ thống kín (Hình 31.6).

Lưu ý: Khi kẹp giấy thấm nên cùng làm trên một lá hoặc các lá có độ tuổi tương đương để đảm bảo tính chính xác.

Bước 3: Quan sát và giải thích sự chuyển màu của giấy thấm sau 20 phút.

Viết và trình bày báo cáo theo mẫu:

4. Kết quả triển khai kế hoạch:

Thí nghiệm chứng minh thân vận chuyển nước:

Kết quả:

• Dùng dao cắt những lát chéo ở thân cành thứ nhất, dùng kính lúp quan sát thấy ở phần mạch dẫn của thân bị nhuộm màu.
• Ở cành thứ hai, cánh hoa trắng ban đầu có hiện tượng chuyển màu giống với màu cốc nước màu.

Giải thích: Nhờ các mạch gỗ trong thân, nước được vận chuyển từ thân lên lá, hoa.

Thí nghiệm chứng minh lá thoát hơi nước:

Kết quả:

Sau 20 phút quan sát thấy mảnh giấy từ màu xanh da trời chuyển dần sang màu hồng. Trong đó, mảnh giấy kẹp ở mặt dưới của lá có tốc độ chuyển màu hồng nhanh hơn mảnh giấy kẹp ở mặt trên của lá.

Giải thích:

• Giấy tẩm CoCl₂ khi ướt có màu hồng, khi khô có màu xanh sáng. Giấy CoCl₂ kẹp ở hai mặt của lá đều chuyển sang màu hồng chứng tỏ có sự thoát hơi nước ở cả hai mặt của lá (hơi nước thoát ra làm ẩm giấy tẩm CoCl₂ khiến giấy tẩm CoCl₂ chuyển sang màu hồng).
• Tốc độ chuyển màu hồng của giấy tẩm CoCl₂ kẹp ở mặt dưới của lá nhanh hơn vì: Khí khổng của lá phân bố cả ở hai mặt nhưng chủ yếu ở mặt dưới, mà sự thoát hơi nước của cây chủ yếu là qua khí khổng. Do đó, quá trình thoát hơi nước ở mặt dưới lá mạnh hơn mặt trên lá rất nhiều nên thời gian giấy tẩm CoCl₂ kẹp ở mặt dưới của lá chuyển sang màu hồng nhanh hơn.

5. Kết luận

Thân cây có vai trò vận chuyển nước.

Lá cây có vai trò thoát hơi nước.