Những phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ được phát hiện và miêu tả như thế nào qua nhân vật vợ nhặt trong Vợ nhặt của Kim Lân và người đàn bà làng chài trong Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu?

1. Khái quát chung:

- Giới thiệu khái quát về nhà văn Kim Lân và tác phẩm Vợ nhặt: 

+ Kim Lân là nhà văn nổi tiếng với thể loại truyện ngắn. Ông hiểu sâu sắc cảnh ngộ, tâm lý của những người dân quê để viết nên những trang văn chân thật và cảm động về họ.

+ "Vợ nhặt" là truyện ngắn xuất sắc được viết lại từ phần đầu của tiểu thuyết Xóm ngụ cư, là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của đời văn Kim Lân. 

- Giới thiệu khái quát về nhà văn Nguyễn Minh Châu và tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa": 

+ Nguyễn Minh Châu là một cây bút tiêu biểu trong nên văn học hiện đại Việt Nam, được đánh giá là "người mở đường tinh anh và tài năng nhất" cho công cuộc đổi mới văn học từ sau 1975.

+ Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa  tiêu biểu cho phong cách văn xuôi và những đổi mới trong sáng tác của ông.

- Cả 2 tác phẩm đều khắc họa thành công hình ảnh người phụ nữ với nhiều phẩm chất tốt đẹp, thông qua 2 nhân vật: người vợ nhặt và người đàn bà hàng chài. 

2. Nội dung cụ thể:

a. Nhân vật người vợ nhặt: 

* Nhân vật được miêu tả trong bối cảnh đặc biệt: nạn đói khủng khiếp năm 1945, đứng giữa bờ vực của sự sống và cái chết. Người đàn bà ấy đã sống thật bi thảm: nghèo đòi, rách rưới tả tơi, mất hết nữ tính, mất cả tự trọng mà theo không về làm vợ một người đàn ông lạ chỉ sau một lời bông đùa... 

* Nhưng trong sâu thẳm tâm hồn người đàn bà này vẫn có nhiều nét đẹp quý giá: 

- Lòng ham sống, khát vọng sống mãnh liệt:  Thị theo không Tràng về làm vợ mà không một chút do dự. Tuy nhiên, đằng sau sự liều lĩnh ấy là một khát vọng sống mãnh liệt bởi khi thấy gia cảnh nghèo đói của Tràng, vốn không khá hơn mình là mấy, thị vẫn bằng lòng, chấp nhận và vui vẻ vun vén, chăm sóc cho gia đình nhỏ ấy.

- Đó là một người phụ nữ rất ý tứ, biết điều, hiền hậu, đúng mực, biết vun vén cho hạnh phúc gia đình:

+ Thị dậy rất sớm cùng mẹ chồng dọn dẹp, thu vén nhà cửa. Sự thay đổi ấy người đọc cũng dễ nhận ra: nếu hôm qua thị chua ngoa, đanh đá, chỏng lỏn bao nhiêu thì hôm nay thị lại hiền lành bấy nhiêu.: “Tràng nom thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền hậu, đúng mực không còn vẻ gì chao chát, chỏng lỏn như những lần Tràng gặp ở ngoài tỉnh”. 

+ Trong bữa cơm đầu tiên tại gia đình chồng, dù bữa ăn chỉ có “niêu cháo lõng bõng, mỗi người được lưng hai bát đã hết nhẵn”, lại phải ăn cháo cám mặn chát, nghẹn bứ trong cổ nhưng thị vẫn "điềm nhiên và vào miệng".

+ Thị đã đem sinh khí, thông tin mới mẻ về thời cuộc cho mẹ con Tràng. Nghe tiếng trống thúc thuế, thị nói với mẹ chồng: "Trên mạn Thái Nguyên, Bắc Giang người ta không chịu đóng thuế nữa đâu. Người ta còn phá cả kho thóc của Nhật chia cho người đói nữa đấy". Sự hiểu biết này của thị như đã giúp Tràng giác ngộ về con đường phía trước mà anh sẽ lựa chọn “trong óc Tràng vẫn thấy đám người đói ầm ầm đi trên đê Sộp, phía trước có lá cờ đỏ to lắm"

=> Là nhân vật có phẩm chất tốt đẹp, có tư cách của một người phụ nữ Việt Nam : dù trong hoàn cảnh nào người phụ nữ vẫn khát khao một mái ấm gia đình, hạnh phúc.

b. Nhân vật người đàn bà làng chài:

* Đó là một người đàn bà nghèo, bất hạnh, một nạn nhân đau khổ của nạn bạo lực gia đình: (0,25 điểm)

- Ngoại hình: cao lớn với những đường nét thô kệch, khuôn mặt mệt mỏi, mặt rỗ,...

- Bị chồng đánh đập, hành hạ thường xuyên và rất kinh khủng: 3 ngày một trận nhẹ, 5 ngày một trận nặng, bị đánh bằng thắt lưng, những trận đánh rất vô cớ,...

* Dù vậy, ở chị vẫn sáng lên những phẩm chất tốt đẹp: (0,25 điểm) 

- Trái tim người mẹ bao la, giàu tình thương và đức hi sinh: 

+ Rất mực yêu thương con: tận tâm bảo bọc, che chở, cố tránh cho con khỏi bị tổn thương…

+ Chấp nhận chung sống vời người đàn ông vũ phu chứ quyết không chịu bỏ cũng vì muốn những đứa trẻ luôn có bố "đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được"

+ Hạnh phúc rất đời thường và bình dị là khi nhìn những đưa con được ăn no.

-  Tấm lòng bao dung, độ lượng của một người đàn bà thấu hiểu lẽ đời:

+  Chịu đựng tất cả những cơn giận vô cớ của người chồng: cam chịu, nhẫn nhục, không hề kêu một tiếng, không chống trả cũng không chạy trốn, chỉ ôm lấy đứa con, van vỉ nó, ngăn cản sự phản kháng của nó...

+  Hiểu được nguồn gốc cơn giận của chồng: "bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh" ⟶ cái nghèo đói, khốn khổ đã biến một người đàn ông hiền lành, chất phác xưa thành một người chồng nát rượu, vũ phu, độc ác.

+ Chị hiểu lòng tốt của Đẩu và Phùng nhưng hơn ai hết chị hiểu nỗi cơ cực của cuộc sống lênh đênh trên biển, vì thể phụ nữ trên biển cần một người đàn ông để dựa. 

+  Chị lại nhận lỗi về mình "giá tôi đẻ ít đi..." ⟶ sự dằn vặt, nỗi khổ về tinh thần của chị.

=> Như vậy, việc chấp nhận cuộc sống với người chồng vũ phu dường như là cách để chị sẽ chia với những u uất, cùng quẫn, bế tắc của người chồng. Chị nhìn người chồng thật bao dung, độ lượng.

3. Đánh giá:

- Vẻ đẹp của cả hai người phụ nữ này bị khuất lấp sau vẻ bề ngoài thô lỗ hay lam lũ, cam chịu. Cách phát hiện những phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ một mặt cho thấy bề sâu tâm hồn, tính cách, đạo đức của các nhân vật, mặt khác thể hiện tình nhân đạo, sự cảm thông và lòng tin ở con người (cụ thể ở đây là người phụ nữ) của các nhà văn. Cũng qua đó, nhà văn có cơ hội khắc họa được bối cảnh sống nghiệt ngã mà những người phụ nữ phải chịu đựng.

- Ngòi bút của các tác giả đã rất tinh tế khi chọn miêu tả ánh mắt, các cử chỉ, cách xưng hô… của nhân vật để cho người đọc thấy những nét đẹp ở họ. Các nhà văn đã gợi cho người đọc hiểu được dòng tâm trạng, những uẩn khúc tâm lí của nhân vật. Tuy vậy, sự khác nhau trong cách miêu tả cũng thể hiện rõ: giọng văn của Kim Lân nhân hậu mà dí dỏm, giọng văn Nguyễn Minh Châu trang nghiêm mà day dứt…

- Dù thể hiện hai phong cách nghệ thuật khác biệt, cả hai tác giả đều gặp nhau ở thái độ ngợi ca kín đáo đối với người phụ nữ Việt Nam. Cách phát hiện, miêu tả những phẩm chất đẹp đẽ của người phụ nữ gợi trong ta nhiều bài học về cách nhìn con người, đồng thời cũng bồi đắp ở ta thái độ yêu thương, quý trọng người phụ nữ

        Kim Lân là nhà văn viết nhiều và viết khá hay về đời sống nông thôn cũng như những người nông dân hiền lành chất phác. Viết về cuộc sống, số phận, cảnh ngộ của những con người trong những năm xảy ra nạn đói năm Ất Dậu, “Vợ nhặt” là một tác phẩm tiêu biểu cho những khám phá của nhà văn về vẻ đẹp của người nông dân mà nổi bật là hình ảnh người vợ nhặt với khát vọng sống mãnh liệt. Nguyễn Minh Châu là một trong những người mở đường xuất sắc cho công cuộc đổi mới nền văn học Việt Nam sau năm 1975. Tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” được kể lại từ điểm nhìn trần thuật của người nghệ sĩ mang tên Phùng – một nghệ sĩ trên hành trình khai phá nghệ thuật đồng thời tác phẩm cũng góp phần thể hiện những khám phá mới mẻ của nhà văn về hiện thực và về con người. Một thành công nổi bật của tác phẩm là những phát hiện về vẻ đẹp của người đàn bà hàng chài..

        Xuất hiện trong bối cảnh ngày đói quay quắt, ý chí bám lấy sự sống vấn rất mạnh mẽ trong nhân vật (bỏ qua ý thức về danh dự, chấp nhận theo không Tràng).Khi trở thành vợ của Tràng, ở chị không còn vẻ “chao chát”, “chỏng lỏn” mà thay vào đó là sự “hiền hậu đúng mực”, sự “ý tứ” với hành động “ngồi mớm ở mép giường”, “điền nhiên và vào miệng”, “miếng cám nghẹn bứ, đắng chát”, cách đối xử chân tình với người chồng mới, ý thức tu sửa và dọn dẹp mái ấm gia đình.

        Là một người có khao khát chân chính: mơ ước về tổ ấm gia đình, về hạnh phúc.
Nghệ thuật miêu tả nhân vật: đặt nhân vật trong tình huống “nhặt được vợ” vừa lạ vừa tội nghiệp, cùng với khả năng phân tích tâm lí sắc sảo, ngòi bút Kim Lân đã đi sâu khơi tìm đằng sau hiện thực khốn quẫn là vẻ đẹp tâm hồn của con người.

        Đối lập với vẻ ngoài xấu xí, thô kệch là vẻ đẹp tâm hồn trong trẻo và cao khiết.
Mọi sự cam chịu đến nhẫn nhục của nhân vật đều xuất phát từ tình yêu thương con tha thiết, từ trái tim hồn hậu, vị tha của một người mẹ.Chị cũng là một người phụ nữ giàu đức hi sinh. Đặc điểm này cũng xuất phát từ tình mẫu tử, lòng yêu con tha thiết.Không những thế, người đàn bà tưởng như “khép nép”, “sợ sệt” lại là một người thấu hiểu lẽ đời, tình người. Trong khi Phùng và Điểu kết tội gã đàn ông là kẻ độc ác nhất thế gian thì chị lại lí giải những trận đòn kia bằng nỗi khổ vật chất đè nặng lên vai người đàn ông. Qua câu chuyện đời tự kể của chị, Phùng và Đẩu mới dần cảm nhận được lẽ đời và nhân tình thế thái một cách chân thực.Sử dụng biện pháp đối lập (giữa hình thức và tâm hồn), đặt nhân vật trong tình huống nhận thức độc đáo, Nguyễn Minh Châu giúp người đọc khám phá “… ẩn giấu ” trong “bể sâu tâm hồn” người đàn bà hàng chài.

        Viết về hai người đàn bà trong hai bối cảnh khác nhau nhưng các nhà văn đều dồn tâm sức khai phá vẻ đẹp tiềm ẩn, khó thấy, khuất lấp của người phụ nữ bên cạnh số phận đau khổ, cảnh sống khốn cùng.Người vợ nhặt hay người đàn bà hàng chài đều là những nhân vật không tên tuổi, trở thành những khái quát nghệ thuật đặc sắc. Họ mang những vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam.Khám phá vẻ đẹp của người phụ nữ, cả hai nhà văn đều thể hiện niềm tin vào phẩm chất của con người dù trong hoàn cảnh khốn cùng nhất.

        Đặt nhân vật trong bối cảnh nạn đói nên tâm điểm nghệ thuật của Kim Lân là khát vọng sống mãnh liệt, là những căn tích tốt đẹp bây lâu bị cái đói làm cho chìm khuất. Nguyễn Minh Châu lại xây dựng hình tượng người đàn bà trong bối cảnh xã hội sau năm 1975, khi chiến tranh đã đi qua nhưng cái nghèo, cái lạc hậu vẫn chưa hết, vì vậy nhân vật của ông được khám phá ở vẻ đẹp của nhận thức của sự thấu trải lẽ đời, tình người.

Nguồn: Sưu tầm