Chiến thắng Mtao Mxây

>> Xem chi tiết: Văn bản Chiến thắng Mtao Mxây

Đoạn trích kể về cuộc chiến đấu giành lại vợ của Đăm Săn khi Hơ Nhị bị Mtao Mxây bắt.

Trong khi Đăm Săn cùng nô lệ lên rẫy, Mtao Mxây đã đến phá buôn làng và bắt Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đến nhà Mtao Mxây khiêu chiến để đòi lại vợ. Lần đầu, chàng thách Mtao Mxây đọ dao nhưng hắn sợ không dám đồng ý. Khi Đăm Săn dọa đốt nhà, hắn mới chịu xuống và múa khiên. Khi đã đuối sức, Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho một miếng trầu nhưng Đăm Săn đỡ được. Đăm Săn cướp được trầu, sức chàng tăng lên. Chàng múa càng thêm dũng mãnh và đuổi theo Mtao Mxây, đâm trúng nhưng không thủng được áo hắn. Chàng phải cầu cứu thần linh, được giúp sức nên chàng đuổi theo và giết chết kẻ thù. Dân làng Mtao Mxây nhất trí xem Đăm Săn là tù trưởng, là anh hùng của họ. Họ cùng nhau ăn mừng chiến thắng.

Tóm tắt được nội dung bao quát của văn bản (Câu chuyện kể lại sự kiện gì? Xảy ra trong bối cảnh thời gian, không gian như thế nào? Có chi tiết thần kì nào?). 

Phương pháp giải:

- Đọc hiểu văn bản

- Tìm ý chính, tóm tắt nội dung văn bản.

Lời giải chi tiết:

Mtao Mxây ganh ghét vì Đăm Săn có vợ đẹp nên quyết tâm bắt Hơ Nhị. Hắn dò la thông tin và bắt được Hơ Nhị. Nghe tin vợ mình bị bắt, Đăm Săn đem quân đến đánh Mtao Mxây để cứu vợ. Một cuộc chiến dữ dội diễn ra. Mtao Mxây yếu ớt, kém cỏi còn Đăm Săn thì mạnh mẽ, tài giỏi khiến ai cũng nể sợ. Cuộc chiến diễn ra không phân thắng thua. Đăm Săn mệt mỏi mơ màng thì thấy ông trời bày cách tiêu diệt kẻ ác. Chàng liền làm theo. Cuối cùng, Đăm Săn chiến thắng vẻ vang và danh tiếng nổi đình nổi đám.

Nhân vật chính là ai? Có điểm gì nổi bật?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản

- Ôn lại kiến thức cũ, áp dụng vào văn bản để tìm ra nhân vật chính.

Lời giải chi tiết:

Nhân vật chính trong văn bản là: Đăm Săn

- Đặc điểm nổi bật của nhân vật:

+ Mạnh mẽ, tài giỏi 

+ Có giọng nói hào sảng, vang rộn

+ Ai gặp cũng nể sợ.

+ Thân hình phi thường, vạm vỡ

+  Ăn không biết no, uống không biết say, trò chuyện không biết chán

+ Nhiều của cải 

Câu chuyện gửi gắm thông điệp gì?

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ văn bản.

- Rút ra đánh giá khách quan của bản thân.

Lời giải chi tiết:

Đoạn trích mang thông điệp về một người dũng cảm, có trái tim vị tha giàu lòng nhân ái và tài giỏi sẽ luôn nhận được dự yêu thương và tôn trọng của mọi người. 

Liên hệ, kết nối với kinh nghiệm sống của bản thân để hiểu thêm câu chuyện.

Phương pháp giải:

- Xem lại nội dung và ý nghĩa văn bản.

- Kết nối với kinh nghiệm cá nhân về sự dũng cảm, ý chí, sự kiên cường và tinh thần hiệp nghĩa,... 

Lời giải chi tiết:

Để có thể trở thành một người đứng đầu thì ngoài sự tài giỏi điều không thể thiếu đó chính là một trái tim vị tha và lòng yêu thương, thấu hiểu. 

Màu sắc văn hóa Tây Nguyên thể hiện qua các yếu tố nào?

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản.

- Tìm hiểu chi tiết, chọn lọc chi tiết.

Lời giải chi tiết:

Màu sắc Tây Nguyên thể hiện qua hình ảnh nhà Mtao Mxây và qua ngôn ngữ.

Chú ý chi tiết miêu tả ngoại hình Mtao Mxây

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản

- Liệt kê chi tiết đã được chọn lọc

Lời giải chi tiết:

- Khiên hắn tròn như đầu cú, gươm óng ánh như cái cầu vồng

- Trông dữ tợn như một vị thần

- Đóng một cái khố sọc gấp bỏ múi, mặc một cái áo dày nút

- Dáng tần ngần do dự, mỗi bước mỗi đắn đo

 Chú ý biện pháp nghệ thuật được sử dụng để miêu tả hình ảnh múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây. 

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản

- Chọn lọc chi tiết

- Ôn lại kiến thức về các biện pháp nghệ thuật.

Lời giải chi tiết:

- Đăm Săn:

+ Rung khiên múa

+ Một lần xốc tới vượt một đồi tranh

+ Một lần xốc tới nữa vượt một đồi lồ ô

- Mtao Mxây:

+ Bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông

+ Vung dao chém phập một cái, nhưng chỉ vừa trúng cái chão cột trâu

→ Biện pháp so sánh, nói quá

Chú ý chi tiết ông trời giúp đỡ Đăm Săn. 

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản.

- Tìm chi tiết, chọn lọc

Lời giải chi tiết:

- Trong mộng. ông Trời mách Đăm Săn lấy một cái chày mòn ném vào vành tai Mtao Mxây

- Đăm săn bừng tỉnh ném cái chày mòn trúng vành tai kẻ địch

- Giáp của Mtao Mxây rơi loảng xoảng, hắn tháo chạy quanh chuồng lợn rồi chuồng trâu

- Đăm Săn phá tan tất cả, cuối cùng hẵn ngã quay ra đất

Lời nói và hành động của dân làng cho biết tình cảm của cộng đồng đối với tù trường Đăm Săn như thế nào

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản

- Tìm chi tiết

- Cảm nhận và nêu ý kiến khách quan

Lời giải chi tiết:

- Sau khi Mtao Mxây thất bại, số đông nô lệ đều tâm phục và nghe theo lời Đăm Săn.

→ Tin tưởng tuyệt đối và phục tùng Đăm Săn.

- Phía Đăm Săn: tưng bừng đón vị anh hùng của mình chiến thắng trở về.

→ Tự hào về Đăm Săn

Tưởng tượng không khí ăn mừng của dân làng đối với chiến thắng của Đăm Săn

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản, 

- Liên tưởng và cảm nhận

Lời giải chi tiết:

Không khí ăn mừng chiến thắng từng bừng, náo nhiệt; âm hưởng của đất trời, vạn vật dường như cũng đang hòa cùng với niềm vui chiến thắng của Đăm Săn.

Chú ý vẻ đẹp kì vĩ, phi thường của người anh hùng Đăm Săn

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản, 

- Ôn lại kiến thức cũ, áp dụng vào văn bản 

- Nêu cảm nhận khách quan

Lời giải chi tiết:

- Nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa

- Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán

- Đầu đội khăn nhiễu, vai mang nài hoa, đánh đâu đập tan đó, vây đâu phá nát đó

Chú ý nghệ thuật miêu tả nhân vật Đăm Săn 

Phương pháp giải:

- Đọc văn bản, ôn lại kiến thức cũ

- Áp dụng vào văn bản để tìm ra nghệ thuật miêu tả

- Chọn lọc chi tiết

Lời giải chi tiết:

- Sắp chết mười mươi cũng không lùi bước

- Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến

- Tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm 

- Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre

- Bắp chân to bằng đôi xà ngang, bắp đùi to bằng ống bễ

- Sức ngang voi đực, hơi thở tựa sấm

- Nằm sấp gãy rầm sàn, nằm ngửa gãy xà dọc

- Ngang tàn ngay từ trong bụng mẹ

→ biện pháp nói quá, so sánh.

Nêu những sự kiện chính trong văn bản Chiến thắng Mtao Mxây. Hãy chỉ ra lời người kể chuyện, lời nhân vật, chi tiết thần kì trong văn bản.

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu kĩ tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản

- Ôn lại và vận dụng những kiến thức về bối cảnh.

Lời giải chi tiết:

* Những sự kiện chính trong văn bản gồm:

+ Trận chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây, gồm 2 hiệp đấu.

- Hiệp đấu đầu tiên: Hai bên múa khiên  Mtao Mxây mua trước tỏ ra yếu ớt, kém cỏi. Đến lượt Đăm Săn, chàng tỏ ra mạnh mẽ và tài giỏi hơn hẳn nhưng vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên.

- Hiệp thứ hai: Được trời giúp, Đăm Săn đã ném chày trúng tai Mtao Mxây và đâm thủng được giáp của hắn.

+ Sự kiện Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:

→ Đăm Săn chiến thắng, cứu được vợ về, khiến quân lính của Mtao Mxây bái phục và đi theo mình. Dân làng trong làng Mtao Mxây ngưỡng mộ và theo Đăm Săn về làng mới.

* Lời người kể chuyện: là những phần giới thiệu về bối cảnh, người kể truyện là người biết tất cả.

* Lời nhân vật: ví dụ

+ Lời của Đăm Săn: Bở diễn, bây giờ ngươi lại chạy, ta đuổi coi!

+ Lời của Mtao Mxây: Ta sợ ngươi đàm ta khi ta đang đi lắm.

* Chi tiết thần kì trong đoạn trích:

+ Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô, Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.

+ Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lăn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng.

+ Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nút, ba đồi tranh bật rễ bay tung.

Nhân vật người anh hùng Đăm Săn được miêu tả với những đặc điểm nổi bật nào? Chỉ ra những chi tiết cho thấy sự đối lập giữa Đăm Săn với Mtao Mxây.

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản.

- Chú ý đến những tình huống, ngôn ngữ và hành động của các nhân vật.

- Chọn lọc chi tiết và liệt kê.

- So sánh chi tiết.

Lời giải chi tiết:

* Đặc điểm nổi bật của Đăm Săn:

- Đăm Săn là người đàng hoàng, ngay thẳng, tự tin quyết kiệt.

- Đăm Săn là một dũng sĩ vô cùng dũng cảm, tài năng, có sức mạnh phi thường, lấn át kẻ thù.

- Đăm săn là người dũng cảm và có trái tim nhân ái, biết yêu thương

- Đăm Săn như một vị thần mang vẻ đẹp cường tráng, dũng mãnh, hoang sơ của núi rừng. 

- Là người có sức khỏe phi thường.

- Là người có khả năng “ăn không biết no, nói chuyện không biết chán”

* So sánh Đăm Săn và Mtao Mxây

Đăm Săn

Mtao Mxây

Thái độ

Quyết liệt, tự tin

Tức giận, lưỡng lự, do dự và sợ hãi

Sức mạnh

“Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây.”

→  Tự tin và có sức mạnh phi thường

- “Múa khiên “kêu lạch cạch như quả mướp”.

“Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát thiên hạ.”

→ Hèn nhát và yếu ớt

Thái độ của dân làng

Tin tưởng, kính nể, yêu quý, tôn trọng

Không tin tưởng

Nêu và phân tích tác dụng của một biện pháp nghệ thuật tiêu biểu trong văn bản (ví dụ: so sánh, phóng đại, đối lập, tương phản,...)

Phương pháp giải:

- Đọc kĩ tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản.

- Ôn lại kiến thức về các biện pháp nghệ thuật.

- Áp dụng vào văn bản và chỉ ra các biện pháp nghệ thuật.

Lời giải chi tiết:

* Phân tích ví dụ:

     Thế là Đăm Săn lại múa. Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lăn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nút, ba đồi tranh bật rễ bay tung. Cây giáo thần, cây giáo dính đầy những oan hồn của chàng nhằm đùi Mtao Mxây phóng tới, trúng nhưng không thủng. Chàng đâm vào người Mtao Mxây cũng không thủng.

→ So sánh: Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc

→ Nói quá: Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nút, ba đồi tranh bật rễ bay tung.

→ Nhờ vào việc vận dụng các biện pháp nghệ thuật một cách điêu luyện, hình ảnh Đăm Săn hiện lên vô cùng sinh động, có hồn. Giúp cho người đọc, người nghe dù không được chứng kiến tận mắt những vẫn có thể hình dung ra hoàn hảo những điều mà tác giả muốn truyền đạt.

Hãy làm sáng tỏ một đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi được thể hiện trong đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu kĩ tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản

- Ôn tập lại kiến thức về đặc điểm thể loại của sử thi

- Áp dụng vào văn bản và phân tích ví dụ.

Lời giải chi tiết:

* Tìm hiểu chung về thể loại sử thi

     Sử thi là tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp. Xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.”

Sử thi Đăm Săn thuộc thể loại sử thi anh hùng. Có đầy đủ các đặc trưng của thể loại sử thi và cụ thể ở đây là kể về cuộc đời của những anh hùng. Kể về các nhân vật anh hùng thời hình thành các dân tộc vối thái độ tôn vinh, có tính chất thần linh, kì ảo.

* Đặc điểm nổi bật của thể loại sử thi trong đoạn trích

- Tính kì ảo được thể hiện qua rất nhiều chi tiết, ví dụ như chi tiết miêu tả về điểm đặc biệt của Đăm Săn, nói về sức mạnh của Đăm Săn, kể về diễn biến trận đấu cảu Đăm Săn và Mtao Mxây.

Phân tích một số câu nói và hành động của dân làng trước chiến thắng của Đăm Săn để làm rõ tình cảm của cộng đồng Ê-dê đối với người anh hùng.

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu kỹ tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản

- Đánh giá tổng quan toàn bộ chi tiết trong đoạn trích bằng quan điểm các nhân

- Cảm nhận và đánh giá về các chi tiết trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

Sau khi Mtao Mxây – tù trưởng kém cỏi hơn thua trận, tôi tớ ở làng không hề lo sợ mà phấn khởi, vui mừng và ngay lập tức theo Đăm Săn – tù trưởng tài giỏi hơn về buôn làng mới.

→ Điều này thể hiện tính chất của cuộc chiến tranh thị tộc trong xã hội Ê-đê

+ Sự ủng hộ của cả hai phía dân làng cũng thể hiện tư tưởng của dân gian về tầm vóc lịch sử của người anh hùng: mong muốn có được người lãnh đạo tài giỏi, ngợi ca công lao của người anh hùng đã có công thống nhất các buôn làng.

Đoạn trích phản ánh và ca ngợi điều gì? Điều ấy có còn ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không? Vì sao?

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu kĩ tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản.

- Hiểu ý nghĩa của nội dung đoạn trích.

- Liên hệ thực tế.

Lời giải chi tiết:

     Đoạn trích ca ngơi chiến công của anh hùng Đăm Săn. Vẻ đẹp của hình tượng người anh hùng Đăm Săn là biểu tượng cho sức mạnh, ý chí của cộng đồng người Ê-đê xa xưa.

     Những ý nghĩa mà sử thi Đăm Săn mang lại cho đến tận ngày hôm nay vẫn mang những giá trị to lớn về cả mặt tinh thần và gái trị đạo đức, có thể nói sử thi Đăm Săn giống như một khuôn mẫu về hình tượng người anh hùng trong tư tưởng của người Ê – đê từ xưa đến nay, thể hiện hi vọng về cuộc sống của cả một cộng đồng dân tộc, đồng thời tôn vinh chuẩn mực về nhân phẩm của người Ê – đê.

Hãy minh hoạ trận chiến đấu giữa Đăm Săn và Mtao Mxây bằng một bức vẽ hoặc một đoạn văn miêu tả (khoảng 8 - 10 dòng).

Phương pháp giải:

- Đọc và tìm hiểu kĩ tác phẩm để hiểu và thâu tóm được nội dung của văn bản.

- Tóm tắt lại trận chiến

- Miêu tả theo quan điểm cá nhân.

Lời giải chi tiết:

     Đăm Săn khiêu chiến. Mtao Mxây ban đầu ngạo nghễ, sau đó lại tỏ ra hèn nhát, sợ bị Đăm Săn đâm khi đang đi xuống. Đăm Săn khẳng định không bao giờ làm việc xấu xa đó, Mtao Mxây mới dám đi xuống. Trong hiệp đấu thứ nhất, cả hai bên lần lượt múa khiên. Trong khi Mtao Mxây múa tỏ ra yếu ớt và kém cỏi thì Đăm Săn múa khiên lại vô cùng mạnh mẽ, tài giỏi hơn,vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên. Kết quả hiệp đấu đầu tiên là Mtao Mxây chạy khắp nơi để tránh đường khiên Đăm Săn múa. Chàng đâm trúng Mtao Mxây nhưng không thủng. Đến hiệp đấu thứ hai, Đăm Săn được trời mách bảo, chàng cái chày mòn trúng tai Mtao Mxây. Đăm Săn múa khiên sức mạnh như gió bão. Cây giáo đâm liên tiếp Mtao Mxây nhưng không thủng. Cuối cùng sau hai hiệp đấu Mtao Mxây van nài Đăm Săn để được sống. Đăm Săn không tha thứ cho những tội ác hắn đã gây ra, đã cắt đầu hắn đem bêu ngoài đường. Dân làng Mtao Mxây nhất loạt theo Đăm Săn về ngôi làng mới.