Thạch Lam là một nhà văn nổi tiếng của nền văn học Việt Nam. Ông có rất nhiều những tác phẩm hay, đặc sắc để lại ấn tượng sâu sắc cho người đọc và người nghe. Trong đó không thể không nhắc đến truyện ngắn “Hai đứa trẻ”. Tác phẩm đã khắc họa thành công bức tranh thiên nhiên nơi phố huyện nghèo và tâm trạng của nhân vật Liên. Nghệ thuật tự sự cũng được Thạch Lam sử dụng vô cùng tinh tế và tài hoa.
Trước hết tự sự là một yếu tố của phương thức miêu tả trong văn bản tự sự. Nó bao gồm việc trình bày diễn biến các sự việc, hành động của nhân vật theo trình tự nhất định. Qua đó làm nổi bật tính cách của nhân vật và chuyển tải nội dung tư tưởng của tác phẩm. Tự sự cung cấp cho văn bản một cốt truyện, một hệ thống sự kiện, giúp người đọc hình dung được diễn biến của hiện thực đời sống mà nhà văn phản ánh. Đồng thời nó còn tạo ra được sự hấp dẫn, lôi cuốn đối với người đọc.
Trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, ông đã xây dựng lên một cốt truyện đơn giản nhưng giàu ý nghĩa. Truyện kể về hai chị em Liên và An được mẹ giao trông coi một cửa hàng tạp hóa nhỏ tại phố huyện. Cho đến khi tàu đêm tới cả hai háo hức chờ đợi đoàn tàu đi qua rồi mới khép cửa hàng đi ngủ. Tuy chỉ là một câu chuyện bình dị nhưng nó lại chứa đựng biết bao nhiêu giá trị.
Tự sự trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” được Thạch Lam thể hiện thông qua việc xây dựng tình huống truyện. Đó chính là cảnh chiều tàn nơi phố huyện. Khi mặt trời lặn, bóng tối bao trùm khắp mọi nơi, âm thanh vang vọng trong không gian ấy chính là tiếng trống thu không đánh tung từng tiếng để gọi buổi chiều. Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn. Tiếp đến là dãy tre làng trước mặt đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời. Chỉ với vài nét vẽ đơn sơ nhưng đầy tinh tế, Thạch Lam đã phác họa nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Nhưng ẩn sâu trong đó lại là một nỗi buồn khó tả, phải chăng đó chính là cái buồn lãng mạn của chủ nghĩa tư sản.
Bức tranh thiên nhiên tiếp tục được tô điểm thêm màu sắc của cuộc sống con người. Đó là hình ảnh của những đứa trẻ đi mò cua bắt ốc đã dọn hàng xong từ lâu, chúng ngồi trên chiếc chõng cũ ríu rít nói chuyện trò chơi. Hình ảnh của mẹ con chị Tí ngày mò cua bắt tép, tối đi bán nước dù chẳng kiếm được bao nhiêu nhưng vẫn cứ chăm chỉ. Bà cụ Thi điên nghiện rượu, thỉnh thoảng lại mua rượu uống rồi cười khanh khách rồi chửi bới…Ông thứ tóc bạc phơ tay chống gậy dọc đi qua nhà ông bác họ bên kia đầu phủ về. Chị em Liên ngồi trên chõng đếm lại tiền, nhìn xem tàu có đúng giờ không. Bác phở Siêu vừa bán hàng vừa dọn hàng, vợ chồng bác xẩm ngồi trên manh chiếu, cái thau sắt trắng để ở trước mặt nhưng chưa có ai đến xem. Tất cả những điều này đã góp phần tạo nên một bức tranh phố huyện nghèo xơ xác, tiêu điều.
Nghệ thuật tự sự trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” còn được thể hiện qua ngòi bút miêu tả của Thạch Lam. Ông đã miêu tả chi tiết khung cảnh thiên nhiên và con người nơi đây. Từ cảnh chợ chiều tan hoang, vắng vẻ, đến cảnh phố huyện chìm vào màn đêm tối tăm. Đặc biệt hơn nữa là tâm trạng của cô bé Liên. Cô bé mang một nỗi buồn man mác, buồn vì cảnh chiều tàn, buồn vì cuộc sống nghèo khổ, buồn vì những kiếp người lầm than cơ cực. Tâm hồn của Liên thật nhạy cảm, cô thương cho những đứa trẻ nhặt nhạnh ve chai, thương bà cụ Thi điên say rượu, thương gia đình bác Xẩm, thương cho số phận của mình. Những dòng suy nghĩ miên man của Liên khiến cho người đọc cảm nhận được tấm lòng nhân hậu, yêu thương của cô dành cho những mảnh đời bất hạnh.
Như vậy, tự sự trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” đã góp phần quan trọng trong việc tái hiện lại bức tranh thiên nhiên và con người nơi phố huyện nghèo. Qua đó ta thấy được tấm lòng nhân đạo, yêu thương con người của nhà văn Thạch Lam.