Câu hỏi 1: Tìm hiểu về những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, thời đại mà Nguyễn Trãi sống.
Nguyễn Trãi sống trong giai đoạn lịch sử đầy biến động của nước Đại Việt, từ cuối thế kỷ XIV đến giữa thế kỷ XV. Đây là thời kỳ chuyển giao giữa triều đại Trần và triều đại Lê sơ. Một số điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, thời đại mà Nguyễn Trãi sống:
- Cuối triều Trần suy yếu: Triều Trần sau thời kỳ hoàng kim đã suy yếu, rối ren bởi những cuộc tranh giành quyền lực nội bộ. Điều này tạo điều kiện cho giặc Minh xâm lược và đô hộ nước ta vào năm 1407.
- Sự thống trị tàn bạo của nhà Minh: Thời kỳ này, nhà Minh áp đặt chính sách cai trị hà khắc, bóc lột nhân dân ta, đồng thời tìm cách đồng hóa văn hóa, khiến đời sống nhân dân vô cùng cơ cực.
- Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn: Đây là cuộc khởi nghĩa do Lê Lợi lãnh đạo, kéo dài từ năm 1418 đến năm 1428, nhằm giành lại độc lập cho đất nước. Nguyễn Trãi là một trong những mưu sĩ quan trọng nhất của Lê Lợi, đóng góp to lớn vào chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn.
- Sự hình thành nhà Lê sơ: Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, lập ra nhà Lê sơ. Giai đoạn này đánh dấu sự phục hưng mạnh mẽ của đất nước sau thời kỳ bị đô hộ. Tuy nhiên, cũng tồn tại những mâu thuẫn, tranh giành quyền lực trong triều đình.
- Bi kịch của Nguyễn Trãi: Năm 1440, Nguyễn Trãi bị vu oan trong vụ án Lệ Chi Viên và bị tru di tam tộc. Đây là một bi kịch lớn trong cuộc đời của một danh nhân kiệt xuất. Mãi đến năm 1464, Nguyễn Trãi mới được minh oan.
Câu hỏi 2: Những sự kiện và dấu mốc quan trọng trong cuộc đời Nguyễn Trãi? Mối liên hệ giữa cuộc đời và sự nghiệp văn học của Nguyễn Trãi?
Những sự kiện và dấu mốc quan trọng:
- 1380: Nguyễn Trãi sinh ra tại Thăng Long, cha là Nguyễn Phi Khanh, một học giả nổi tiếng, mẹ là Trần Thị Thái, con gái quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.
- 1400: Đỗ Thái học sinh.
- 1407: Giặc Minh xâm lược và đô hộ Đại Việt. Nguyễn Trãi tham gia kháng chiến.
- 1418: Nguyễn Trãi gặp Lê Lợi và tham gia khởi nghĩa Lam Sơn với vai trò mưu sĩ.
- 1427: Nghĩa quân Lam Sơn đại thắng quân Minh trong trận Chi Lăng - Xương Giang, kết thúc 10 năm đô hộ.
- 1428: Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, lập ra nhà Lê sơ. Nguyễn Trãi giữ nhiều chức vụ quan trọng trong triều đình. Ông soạn thảo "Bình Ngô đại cáo".
- 1440: Nguyễn Trãi bị vu oan trong vụ án Lệ Chi Viên và bị tru di tam tộc.
- 1442: Nguyễn Trãi mất.
- 1464: Nguyễn Trãi được vua Lê Thánh Tông minh oan.
Mối liên hệ giữa cuộc đời và sự nghiệp văn học:
Cuộc đời và sự nghiệp văn học của Nguyễn Trãi gắn chặt với bối cảnh lịch sử - xã hội đương thời.
- Hoạt động chính trị, quân sự ảnh hưởng sâu sắc đến sáng tác của ông. Những tác phẩm như "Bình Ngô đại cáo", "Bình Ngô sách", "Dư địa chí",… đều thể hiện rõ tư tưởng yêu nước, căm thù giặc, khát vọng hòa bình và độc lập dân tộc.
- Những trải nghiệm trong cuộc sống, những năm tháng gian khổ trong chiến tranh, cả niềm vui chiến thắng và nỗi đau oan khuất đều được Nguyễn Trãi gửi gắm vào thơ văn. Thơ của ông vừa mang tính trữ tình sâu lắng, vừa thể hiện khí phách anh hùng, chí khí của một bậc đại nhân. "Ức Trai thi tập" là minh chứng rõ nét cho điều này.
Câu hỏi 3: Tại sao có thể khẳng định: “Nguyễn Trãi là một nhà văn hoá, nhà văn kiệt xuất”?
Có thể khẳng định Nguyễn Trãi là một nhà văn hoá, nhà văn kiệt xuất bởi vì:
- Đóng góp to lớn cho văn học: Ông là tác giả của nhiều tác phẩm văn học có giá trị lớn, cả về nội dung tư tưởng lẫn nghệ thuật. "Bình Ngô đại cáo" được coi là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc, là áng văn chính luận kiệt xuất. Thơ văn Nguyễn Trãi thể hiện sâu sắc tư tưởng nhân văn, yêu nước, thương dân.
- Ảnh hưởng sâu rộng đến văn học đời sau: Phong cách văn chương của Nguyễn Trãi đã ảnh hưởng đến nhiều thế hệ nhà văn, nhà thơ sau này. Ông được coi là người đặt nền móng cho văn học viết bằng chữ Nôm.
- Tầm vóc quốc tế: Nguyễn Trãi được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới. Điều này khẳng định giá trị và tầm ảnh hưởng của ông không chỉ trong phạm vi quốc gia mà còn trên toàn thế giới.