Bài 19. Các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp

>> Xem chi tiết: Lý thuyết các yếu tố ảnh hưởng đến quang hợp - Khoa học tự nhiên 7 Cánh diều

Mở đầu: Đưa chậu cây hoa giấy trồng ngoài sáng vào trong nhà, em hãy dự đoán hiện tượng xảy ra đối với cây hoa giấy sau 1 thời gian (khoảng một tháng). Dựa vào phương trình tổng quát của quang hợp, cho biết những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiện tượng đó.

Phương pháp giải:

Quan sát phương trình quang hợp

Lời giải chi tiết:

Em dự đoán:

- Cây hoa giấy không thể quang hợp bình thường.

- Lá cây sẽ bị úa màu sau một thời gian dài ở trong nhà.

Những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình quang hợp là:

- Ánh sáng;

- Nước;

- Carbon dioxide;

- Nhiệt độ.

Phương pháp giải:

- Cây ưa sáng mạnh - Cây ưa sáng

- Cây ưa sáng yếu -  Cây ưa bóng

Lời giải chi tiết:

Luyện tập Quan sát hình 19.1, cho biết cây nào ưa ánh sáng mạnh và cây nào ưa ánh sáng yếu. Vì sao?

Phương pháp giải:

- Nhóm cây ưa ánh sáng mạnh thường mọc ở nơi quang đãng; phiến lá thường nhỏ, màu xanh sáng như là cây hoa giấy, cây hoa sứ,...

- Nhóm cây ưa ánh sáng yêu thường mọc dưới tán cây khác,...; phiến lá thường rộng, màu xanh sẫm như là cây vạn niên thanh, cây sâm ngọc linh,...

Lời giải chi tiết:

- Cây ưa sáng yếu là: Cây trầu không, vì có phiến lá thường rộng, màu xanh sẫm, cây thấp nhỏ mọc dưới bóng cây khác.

- Cây ưa sáng mạnh là: Cây bạch đàn, vì có phiến lá nhỏ, màu xanh sáng, thân cây cao lớn, thường mọc ở nơi quang đãng.

Phương pháp giải:

Ánh sáng liên quan đến quá trình quang hợp, tổng hợp chất hữu cơ của thực vật.

Lời giải chi tiết:

Trong nông nghiệp để tăng năng suất một số loại cây trồng người ta thường dùng đèn chiếu sáng vào ban đêm, điều này giúp tăng cường độ quang hợp của cây từ đó giúp tăng tổng hợp chất hữu cơ của loài cây đó → tăng năng suất cây trồng.

Câu hỏi  Từ kết quả trong bảng 19.1, cho biết ánh sáng mạnh hay yếu có ảnh hưởng đến quang hợp rong đuôi chó như thế nào.

Phương pháp giải:

Quan sát bảng 19.1 và so sánh:

Lời giải chi tiết:

Cường độ ánh sáng càng mạnh → cường độ quang hợp càng mạnh → Số  lượng bọt khí oxygen sinh ra càng nhiều.

Phương pháp giải:

Ánh sáng cung cấp năng lượng cho quang hợp, tuy nhiên nhu cầu ánh sáng của các loài cây không giống nhau.

- Nhóm cây ưa ánh sáng mạnh thường mọc ở nơi quang đãng; phiên là thương nhỏ, màu xanh sang như là cây hoa giấy, cây hoa sứ,...

- Nhóm cây ưa ánh sáng yêu thường mọc dưới tán cây khác,...; phiến lá thường rộng, màu xanh sẫm như là cây vạn niên thanh, cây sâm ngọc linh,...

Ánh sáng mạnh hoặc yếu và thời gian chiếu sáng có thể làm quang hợp của cây tăng lên hoặc giảm đi.

Lời giải chi tiết:

Câu 1.

Các cây ưa sáng cần cường độ chiếu sáng, thời gian chiếu sáng dài, nên cần trồng trong các môi trường quang đã để đạt hiệu quả quang hợp mạnh nhất, thu được năng suất cao nhất.

Câu 2.

Các cây trồng trong nhà thường là các cây ưa sáng yếu (ưa bóng), các cây này không cần cường độ chiếu sáng mạnh, thời gian chiếu sáng dài để phát triển.

Ví dụ:

Phương pháp giải:

Quan sát bảng 19.2:

Dựa vào số liệu ta có sơ đồ:

Quan sát biểu đồ ta thấy, ở cùng nồng độ khí ${\mathrm{CO}}_2$ (%) cây bí đỏ có cường độ quang hợp cao hơn cây đậu.

Lời giải chi tiết:

Câu 1.

Nếu nồng độ carbon dioxide tăng lên thì quang hợp tăng nhưng nếu nồng độ carbon dioxide tăng cao quá thì quang hợp giảm.

Câu 2.

Ta thấy rằng:

- Ở cùng nồng độ khí ${\mathrm{CO}}_2$(%) cây bí đỏ có cường độ quang hợp cao hơn cây đậu.

Giải thích:

- Cây bí và cây đậu khác nhau về cấu tạo, cũng như mỗi loài cây lại có nhu cầu khác nhau về ánh sáng.

Phương pháp giải:

Nước là nguyên liệu cho quang hợp ở cây xanh. Cây thiếu hoặc thừa nước đều ảnh hưởng đến quá trình quang hợp. Khi cây hấp thụ đủ nước, quang hợp diễn ra bình thường. Khi cây thiếu nước, khí khổng đóng lại, lượng carbon dioxide khuếch tán vào là cây giảm dẫn tới quang hợp giảm.

Lời giải chi tiết:

Nước là nguyên liệu của quá trình quang hợp ở cây xanh.

- Khi cây hấp thụ đủ nước, quang hợp diễn ra bình thường.

- Khi cây thiếu nước, khí khổng đóng lại, lượng carbon dioxide khuếch tán vào là cây giảm dẫn tới quang hợp giảm.

Phương pháp giải:

Nhu cầu nước của các loại cây là khác nhau. Có cây cần nhiều nước (ví dụ cây cói, cây ráy,... ), có cây cần ít nước (ví dụ cây sen đá, cây lô hội, cây lưỡi hổ,... ) Nhu cầu nước của một loại cây trong các giai đoạn phát triển khác nhau cũng khác nhau (ví dụ: cây mía cần tưới nước thường xuyên khi mới trồng, đến khi mỉa có đốt thì không cần tưới nước nữa)

Lời giải chi tiết:

Nhu cầu nước của cây hồ tiêu kinh doanh khác biệt so với các loại cây trồng khác:

- Cây Hồ tiêu cần tưới nước thường xuyên khi mới trồng;

-  Giai đoạn phân hóa mầm hoa (xiết nước) có thời gian 30-45 ngày, thường không tưới, hoặc tưới với lượng rất nhỏ;

- Giai đoạn ra hoa tạo quả thì cẩn phải tưới, nhưng không tưới quá nhiều, nguy cơ tạo điều kiện cho bệnh chết nhanh, chết chậm của cây phát triển.

Phương pháp giải:

Nước là nguyên liệu cho quang hợp ở cây xanh.

- Cây thiếu hoặc thừa nước đều ảnh hưởng đến quá trình quang hợp.

- Khi cây hấp thụ đủ nước, quang hợp diễn ra bình thường.

- Khi cây thiếu nước, khí khổng đóng lại, lượng carbon dioxide khuếch tán vào là cây giảm dẫn tới quang hợp giảm.

Lời giải chi tiết:

Gợi ý:

Phương pháp giải:

Nhiệt độ không khí có ảnh hưởng tới các phản ứng trong quang hợp của thực vật. Quang hợp của thực vật chỉ diễn ra bình thường ở nhiệt độ trung bình 20 - 30°C. Khu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, quang hợp của hầu hết các loại cây đều bị giảm hoặc ngừng trệ.

Lời giải chi tiết:

Nhiệt độ không khí có ảnh hưởng tới các phản ứng trong quang hợp của thực vật.

- Khu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, quang hợp của hầu hết các loại cây đều bị giảm hoặc ngừng trệ.

Phương pháp giải:

Quan sát bảng:

Nhiệt độ không khí có ảnh hưởng tới các phản ứng trong quang hợp của thực vật. Quang hợp của thực vật chỉ diễn ra bình thường ở nhiệt độ trung bình 20 - 30°C. Khu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, quang hợp của hầu hết các loại cây đều bị giảm hoặc ngừng trệ.

Lời giải chi tiết:

Câu 1.

Quan sát bảng 19.3 ta thấy:

- Cây quang hợp mạnh nhất ở nhiệt độ 21°C.

- Ở ngưỡng nhiệt quá cao (35°C) hay quá thấp (13°C) cây quang hợp yếu có thể đã đến phân hủy hạt diệp lục → Chết cây.

Câu 2.

Không phải cứ tăng nhiệt độ lên là cường độ quang hợp sẽ tăng lên.

Khu nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp, quang hợp của hầu hết các loại cây đều bị giảm hoặc ngừng trệ.

Phương pháp giải:

Mỗi loại cây thích nghi với các điều kiện nhiệt độ khác nhau. Trong sản xuất người ta cần có các biện pháp chống nóng chống rét để đảm bảo hiệu suất quang hợp và năng suất cây trồng.

Lời giải chi tiết:

- Trong sản xuất người ta cần có các biện pháp chống nóng chống rét để đảm bảo hiệu suất quang hợp và năng suất cây trồng.

- Ví dụ:

Biện pháp chống nóng cho cây:

Biện pháp chống rét cho cây:

Lời giải chi tiết:

Mỗi loài cây phù hợp với nhiệt độ, lượng nước, và cường độ ánh sáng khác nhau. Trồng cây trong nhà kính, là trồng cây trong môi trường nhân tạo, mà ở đó người nông dân có thể tối ưu tất cả các điều kiện, sao cho phù hợp với từng loại cây trồng, từ đó giúp đạt hiệu quả năng xuất cao nhất.

Phương pháp giải:

Cháy rừng hay chặt phá rừng đầu nguồn gây giảm số lượng cây xanh, hay quá trình quang hợp của cây xanh.

Lời giải chi tiết:

Hậu quả của việc cháy rừng và chặt phá rừng đầu nguồn:

- Tăng lượng khí ${\mathrm{CO}}_2$ Giảm lượng khí O₂, gây hiệu ứng nhà kính.

- Cây xanh giúp giữ nước, mất cây xanh dễ gây hiện tượng lũ quét, sạt lở đất vào mùa mưa, hạn hán vào mùa khô.

- Cây xanh giúp điều hòa không khí, mát cây xanh rừng mất chức năng điều hòa không khí.

- Làm mất nơi sinh sống và dinh dưỡng của nhiều loài động vật.

Lời giải chi tiết:

Câu 1.

- Quang hợp của cây xanh có vai trò cung cấp chất hữu cơ và năng lượng cải thiết cho sự sống.

- Trong chuỗi thức ăn tự nhiên, các sinh vật tự dưỡng thông qua quang hợp tạo ra nguồn thức ăn cho nhiều sinh vật khác.

- Quá trình quang hợp giúp cân bằng lượng oxygen và carbon dioxide trong không khí.

=> Những vai trò này có được nhờ khả năng quang hợp của cây xanh.

Câu 2.

    Con người đang phải đối mặt với nhiều hậu quả do việc chất phá rừng bừa bãi Mất rừng đầu nguồn gây ra ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất, mất nơi sinh sống của động vật,... Diện tích rừng giảm thì lượng oxygen giản, lượng carbon dioxide tăng lên gây hiệu ứng nhà kính làm nhiệt độ Trái Đất tăng lên.

=> Vì vậy, chúng ta cần trồng nhiều cây xanh và bảo vệ rừng.

Lời giải chi tiết:

Câu 1.

Địa phương em có phong trào:

- Phủ xanh đất trống đồi trọc;

- Tổ chức ngày tết trồng cây vào mùa xuân;...

Câu 2.

Bài làm

Phương pháp giải:

Quan sát phương trình quang hợp

Quang hợp có vai trò cung cấp chất hữu cơ và năng lượng cải thiết cho sự sống. Trong chuỗi thức ăn tự nhiên, các sinh vật tự dưỡng thông qua quang hợp tạo ra nguồn thức ăn cho nhiều sinh vật khác. Quá trình quang hợp giúp cân bằng lượng oxygen và carbon dioxide trong không khí.

Lời giải chi tiết:

Câu 1.

Vai trò của cây xanh trong tự nhiên:

- Cây xanh giúp điều hòa không khí.

- Điều hòa dòng chảy giúp, phòng tránh sạt lở, lũ quét vào mùa mưa; hạn hán vào mùa khô.
- Lượng oxi mà thực vật nhả ra giúp các sinh vật khác hô hấp, duy trì sự sống.

- Các chất hữu cơ do thực vật tạo ra là thực ăn cho nhiều sinh vật khác, góp phần vào chu trình sinh địa hóa trong tự nhiên

-  Vai trò của cây xanh với động vật

+ cung cấp oxi và thức ăn cho động vật

+ cung cấp nơi ở và nơi sinh sản cho động vật

- Vai trò của cây xanh với con người

+ Thực vật có công dụng nhiều mặt: như cung cấp lương thực, thực phẩm, gỗ …

Câu 2.

   Mùa xuân, khí hậu ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc và phát triển mạnh mẽ nhất, đây chính là thời điểm trồng cây thích hợp trong năm. Bác đã khởi xướng ra một phong trào rất có ý nghĩa là trồng cây vào những ngày Tết cổ truyền của dân tộc: “Mùa xuân là Tết trồng cây”. Trồng cây không chỉ đem lại lợi ích trước mắt cho cuộc sống của con người mà còn đem lại lợi ích lâu dài cho xã hội, đất nước.