10. Bài 26. Trao đổi nước và các chất dinh dưỡng ở động vật

Mô tả các bước trong quá trình dinh dưỡng ở động vật.

Phương pháp giải:

Trao đổi dinh dưỡng ở động vật đa bào (ví dụ ở người) thực hiện chủ yếu qua con đường từ hệ tiêu hóa đến hệ vận chuyển và hệ bài tiết.

Quá trình dinh dưỡng ở động vật gồm bốn giai đoạn: thu nhận, tiêu hóa, hấp thụ, thải bã.

Lời giải chi tiết:

Các bước trong quá trình dinh dưỡng ở động vật là:

- Thu nhận: tiếp thu, nghiền nhỏ thức ăn.

- Tiêu hóa: biến đổi thức ăn phức tạp thành dạng đơn giản nhờ tác dụng của enzyme.

- Hấp thụ: hấp thụ các chất dinh dưỡng từ thức ăn đã tiêu hóa và mang chúng đến tất cả các bộ phận của cơ thể thông qua máu hoặc bạch huyết.

- Tổng hợp: sử dụng các chất dinh dưỡng hấp thụ từ thức ăn để tăng trưởng, sửa chữa và duy trì cơ thể.

- Thải bã: tống thức ăn không tiêu cùng với chất thải ra ngoài.

Ở mao mạch, máu chảy chậm hơn ở động mạch vì

A. tổng tiết diện của mao mạch lớn.

B. mao mạch thường ở gần tim.

C. số lượng mao mạch ít hơn.

D. áp lực co bóp của tim tăng.

Phương pháp giải:

Vận tốc máu phụ thuộc vào tổng tiết diện mạch và chênh lệch huyết áp giữa các đoạn mạch → Ở mao mạch, máu chảy chậm hơn ở động mạch vì tổng tiết diện của mao mạch lớn.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: A

Động mạch là những mạch máu

A. xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và không tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

B. xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

C. chảy về tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và không tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

D. xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và thu hồi sản phẩm bài tiết của các cơ quan.

Phương pháp giải:

- Động mạch là những mạch máu xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

- Tĩnh mạch là mạch máu thuộc hệ tuần hoàn trong cơ thể, có vai trò vận chuyển máu từ các mao mạch có lượng oxygen thấp trở về tim.

- Mao mạch là những mạch máu nhỏ liên kết giữa các tiểu động mạch và tiểu tĩnh mạch. Những mạch máu này có thành mỏng cho phép oxygen, các chất dinh dưỡng đi vào tế bào; carbon dioxide và các chất thải qua thành mạch để vào máu. Quá trình trao đổi chất giữa mô cơ quan và mạch máu sẽ diễn ra tại những mao mạch này.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: B

Ý nghĩa chủ yếu của việc ra mồ hôi ở cơ thể người là

A. giảm nhịp tim.                                B. bài tiết chất thải.

C. điều hòa thân nhiệt.                        D. giảm cân.

Phương pháp giải:

Chức năng chính của tuyến mồ hôi là giữ cho nhiệt độ cơ thể ở mức khoảng 37°C. Để duy trì thân nhiệt, cơ thể sẽ tiết ra mồ hôi trong môi trường nóng hoặc khi hoạt động thể chất. Khi nước trong mồ hôi bay hơi, bề mặt da sẽ nguội đi. Quá trình tiết mồ hôi được điều khiển bởi hệ thống thần kinh trung ương.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: C

Vận chuyển chất dinh dưỡng đi khắp cơ thể là chức năng của hệ cơ quan nào?

A. Hệ tiêu hóa.                                 B. Hệ tuần hoàn.

C. Hệ bài tiết.                                   D. Hệ thần kinh.

Phương pháp giải:

Ở động vật đa bào có cấu trúc cơ thể phức tạp, vận chuyển chất dinh dưỡngđi khắp cơ thể là chức năng của hệ tuần hoàn. Ở người, con đường vận chuyển các chất thông qua hai vòng tuần hoàn:

- Vòng tuần hoàn lớn vận chuyển máu mang chất dinh dưỡng và oxygen từ tâm thất trái theo động mạch đi tới các cơ quan của cơ thể, ở đây diễn ra quá trình trao đổi chất. Chất thải theo máu tới các cơ quan bài tiết rồi thải ra ngoài. Khí carbon dioxide từ các cơ quan của cơ thể theo tĩnh mạch đổ vào tâm nhĩ phải.

- Vòng tuần hoàn nhỏ vận chuyển máu mang khí carbon dioxide từ tâm thất phải theo động mạch phổi đi tới phổi, ở đây diễn ra quá trình trao đổi khí. Máu giàu oxygen theo tĩnh mạch phổi đổ vào tâm nhĩ trái.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: B

Quá trình tiêu hóa thức ăn hoàn thành ở

A. gan.                   B. dạ dày.                   C. ruột non.                   D. ruột già.

Phương pháp giải:

Ruột non là một trong những cơ quan trong hệ thống tiêu hóa cực kì quan trọng. Ruột non nằm giữa dạ dày và ruột già. Tại đây có chứa rất nhiều loại dịch tiêu hóa khác nhau như: dịch tụy, dịch mật và dịch ruột có chức năng phân giải thức ăn thành những chất đơn giản để cơ thể có thể hấp thụ được.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: C

Khẳng định nào sau đây mô tả đúng ý nghĩa của quá trình tiêu hóa thức ăn?

A. Để tận dụng các phân tử thức ăn hòa tan đơn giản.

B. Để phá vỡ các phân tử thức ăn phức tạp thành các phân tử hòa tan đơn giản.

C. Để tạo ra các phân tử thực phẩm phức tạp từ các phân tử hòa tan đơn giản.

D. Để loại bỏ các phân tử thức ăn phức tạp khỏi cơ thể.

Phương pháp giải:

Quá trình tiêu hóa thức ăn là quá trình phá vỡ các phân tử thức ăn phức tạp thành các phân tử hòa tan đơn giản để cơ thể có thể hấp thu được.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: B

Chức năng của ruột già là

A. hấp thụ các sản phẩm của quá trình tiêu hóa.

B. tiếp tục tiêu hóa protein, carbohydrate và chất béo.

C. giải phóng các enzyme tiêu hóa.

D. hấp thụ lại nước.

Phương pháp giải:

Ruột già là phần thấp của hệ tiêu hóa. Ruột già thường dài khoảng 1,5 m và bao gồm manh tràng, ruột thừa, đại tràng và trực tràng nằm trong ổ bụng. Ruột già có chức năng là tái hấp thụ nước từ chất thải lỏng, chuyển thành chất thải rắn (phân).

Lời giải chi tiết:

Đáp án: D

Tĩnh mạch là những mạch máu đi từ

A. mao mạch về tim và có chức năng thu máu từ động mạch và đưa máu về tim.

B. động mạch về tim và có chức năng thu chất dinh dưỡng từ mao mạch đưa về tim.

C. mao mạch về tim và có chức năng thu chất dinh dưỡng từ mao mạch đưa về tim.

D. mao mạch về tim và có chức năng thu máu từ mao mạch đưa về tim.

Phương pháp giải:

- Tĩnh mạch là những mạch máu đi từ mao mạch về tim và có chức năng thu máu từ mao mạch đưa về tim.

- Động mạch là những mạch máu xuất phát từ tim, có chức năng đưa máu từ tim đến các cơ quan và tham gia điều hòa lượng máu đến các cơ quan.

- Mao mạch là những mạch máu nhỏ liên kết giữa các tiểu động mạch và tiểu tĩnh mạch. Những mạch máu này có thành mỏng cho phép oxygen, các chất dinh dưỡng đi vào tế bào; carbon dioxide và các chất thải qua thành mạch để vào máu. Quá trình trao đổi chất giữa mô cơ quan và mạch máu sẽ diễn ra tại những mao mạch này.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: D

 Cách tốt nhất để giảm cân là

A. ăn kiêng chất đạm và chất béo.

B. tránh tất cả chất béo và đường càng nhiều càng tốt.

C. ăn uống lành mạnh và tập thể dục.

D. chỉ ăn những khẩu phần nhỏ hơn những gì bạn đã ăn.

Phương pháp giải:

- Giảm cân là nhu cầu của nhiều người nhưng cần phải có một cách giảm cân hiệu quả để không làm ảnh hưởng đến sức khỏe của chính mình. Cách giảm cân tại nhà hiệu quả là tập thể dục kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh. Việc sẽ giúp bạn giảm cân nhanh chóng và không gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

- Ăn kiêng chất đạm và chất béo, tránh tất cả chất béo và đường càng nhiều càng tốt, chỉ ăn những khẩu phần nhỏ hơn những gì bạn đã ăn không phải là những biện pháp giảm cân hiệu quả vì sẽ làm mất cân bằng dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sức khỏe của người thực hiện.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: C

Mô tả nào sau đây phù hợp nhất về khái niệm calo?

A. Calo là thước đo của khối lượng thức ăn.

B. Calo là thước đo của năng lượng dự trữ trong thức ăn.

C. Calo là thước đo của hàm lượng các chất trong thực phẩm.

D. Calo là thước đo của vitamin dự trữ trong thực phẩm.

Phương pháp giải:

Calo hay còn gọi là calories là 1 đơn vị để tính năng lượng dự trữ từ những loại thực phẩm được nạp vào cơ thể hằng ngày. Nếu nạp quá nhiều calo vào cơ thể sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa năng lượng, tích mỡ và béo phì. Ngược lại nếu thiếu calo, cơ thể sẽ mệt mỏi, không sức sống, ốm yếu, dễ bị gầy còm, thiếu cân. Chính vì vậy việc cân bằng calo cho cơ thể là điều vô cùng cần thiết.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: B

Trong hệ mạch, máu vận chuyển nhờ

A. dòng máu chảy liên tục.                          B. sự va đẩy của các tế bào máu.

C. sự co bóp của mao mạch.                        D. sự co bóp của tim.

Phương pháp giải:

Máu được vận chuyển qua hệ mạch nhờ sức đẩy do tim tạo ra (tâm thất co). Sức đẩy này tạo nên một áp lực trong mạch máu gọi là huyết áp (huyết áp tối đa khi tâm thất co, huyết áp tối thiểu khi tâm thất dãn) và vận tốc máu trong mạch.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: D

Một ngày em cần uống bao nhiêu cốc nước? Vì sao? Em hãy nêu vai trò của nước với cơ thể người.

Phương pháp giải:

Nhu cầu nước của động vật phụ thuộc vào loài, kích thước cơ thể, độ tuổi, thức ăn, nhiệt độ của môi trường, cường độ hoạt động của cơ thể. Cơ thể được cung cấp nước qua thức ăn và nước uống.

Lời giải chi tiết:

- Theo khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng vào năm 2012, nhu cầu nước mỗi ngày của trẻ em theo cân nặng > 21 kg là 1500 mL + 20 mL/kg cho mỗi 20 kg tăng trưởng. Như vậy, một ngày em cần uống khoảng 2 lít nước để đảm bảo nhu cầu nước trong ngày.

- Vai trò của nước với cơ thể người:

+ Nước là thành phần quan trọng trong tế bào và cơ thể.

+ Nước là môi trường và nguyên liệu cho quá trình trao đổi chất, chuyển hóa năng lượng của tế bào và cơ thể.

+ Nước là dung môi vận chuyển các chất dinh dưỡng, chất thải trong tế bào và mô.

+ Nước tham ra duy trì nhiệt độ bình thường của cơ thể.

Liệt kê các con đường thải nước của cơ thể người. Đánh dấu X vào ô trống các dấu hiệu khi cơ thể thiếu nước trong bảng sau đây.

Phương pháp giải:

Trao đổi dinh dưỡng ở động vật đa bào (ví dụ ở người) thực hiện chủ yếu qua con đường từ hệ tiêu hóa đến hệ vận chuyển và hệ bài tiết.

Quá trình dinh dưỡng ở động vật gồm bốn giai đoạn: thu nhận, tiêu hóa, hấp thụ, thải bã.
 

Lời giải chi tiết:

- Con đường thải nước ở cơ thể người: hơi thở, mồ hôi, bốc hơi qua da, nước trong phân, nước tiểu.

- Dấu hiệu khi cơ thể thiếu nước:

Hoàn thành sơ đồ đường đi của máu ở hai vòng tuần hoàn:

Phương pháp giải:

Động vật có cấu trúc cơ thể phức tạp, có hệ vận chuyển các chất là hệ tuần hoàn. Ở người, các chất được con đường vận chuyển các chất thông qua hai vòng tuần hoàn.

Lời giải chi tiết:

a) Vòng tuần hoàn nhỏ: vận chuyển máu mang khí carbon dioxide từ tâm thất phải theo động mạch phổi đi tới phổi, ở đây diễn ra quá trình trao đổi khí. Máu giàu oxygen theo tĩnh mạch phổi đổ vào tâm nhĩ trái.

b) Vòng tuần hoàn lớn: vận chuyển máu mang chất dinh dưỡng và oxygen từ tâm thất trái theo động mạch đi tới các cơ quan của cơ thể, ở đây diễn ra quá trình trao đổi chất. Chất thải theo máu tới các cơ quan bài tiết rồi thải ra ngoài. Khí carbon dioxide từ các cơ quan của cơ thể theo tĩnh mạch đổ vào tâm nhĩ phải.

Ở người, quá trình tiêu hóa thức ăn (thu nhận, tiêu hóa, hấp thụ và thải bã) diễn ra như thế nào?

Phương pháp giải:

Khi ta ăn, thức ăn đi vào ống tiêu hóa. Ống tiêu hóa gồm các cơ quan tạo thành một ống dẫn từ miệng đến hậu môn. Thức ăn di chuyển trong ống tiêu hóa và được biến đổi thành chất dinh dưỡng và chất thải. Chất dinh dưỡng được hấp thụ vào máu, chất thải được đẩy ra khỏi cơ thể qua hậu môn (hình 26.2 và 26.3).

Lời giải chi tiết:

Quá trình tiêu hóa thức ăn bắt đầu trong khoang miệng. Thức ăn được nghiền nhỏ, thấm nước bọt (tiêu hóa một phần carbohydrate) và nuốt, qua hầu và thực quản dẫn đến dạ dày. Tại dạ dày, quá trình tiêu hóa thức ăn cả cơ học và hóa học đều diễn ra. Từ dạ dày, thức ăn đã tiêu hóa đi vào ruột non, nơi diễn ra quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng. Từ ruột non, chất thải di chuyển vào ruột già (tái hấp thụ nước), chuyển thành chất thải rắn trước khi bài xuất ra ngoài.

Vì sao chúng ta cần uống nhiều nước khi trời nóng hoặc khi vận động mạnh?

Phương pháp giải:

Nhu cầu nước của động vật phụ thuộc vào loài, kích thước cơ thể, độ tuổi thức ăn, nhiệt độ của môi trường, cường độ hoạt động của cơ thể. Cơ thể được cung cấp nước qua thức ăn và nước uống.

Lời giải chi tiết:

Khi trời nóng hoặc khi vận động mạnh, một lượng lớn nước thoát ra ngoài qua mồ hôi. Để đảm bảo cân bằng nước cho cơ thể, chúng ta cần uống nhiều nước hơn so với bình thường.

Chú thích các bộ phận của hệ tiêu hóa ở người có trong hình 26.1 và cho biết chức năng của bộ phận đó.

Phương pháp giải:

Hệ tiêu hóa ở cơ thể người được chia thành ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa. Các bộ phận ta cần chú thích là thuộc về ống tiêu hóa bắt đầu từ miệng đến hậu môn.

Lời giải chi tiết:

Các bộ phận của hệ tiêu hóa ở người có trong hình 26.1 và cho biết chức năng các bộ phận đó:

1. Miệng: thu nhận và nghiền nhỏ thức ăn.

2. Thực quản: vận chuyển thức ăn.

3. Dạ dày: chứa và tiêu hóa một phần thức ăn.

4. Ruột non: tiêu hóa thức ăn và hấp thụ chất dinh dưỡng.

5. Ruột già: tái hấp thụ nước từ chất thải lỏng, chuyển thành chất thải rắn (phân).

6. Trực tràng: chứa phân.

7. Hậu môn: đẩy phân ra khỏi cơ thể.

Trẻ em thường thích ăn "bim bim". Theo em, loại thực phẩm này chứa nhiều chất dinh dưỡng nào? Ăn nhiều bim bim có tốt cho sức khỏe không?

Phương pháp giải:

Thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng tránh bệnh.

Lời giải chi tiết:

- “Bim bim” là loại thực phẩm chứa nhiều carbohydrate và lipid.

- Nếu ăn nhiều “bim bim” sẽ không tốt đối với sức khỏe vì nếu ăn nhiều có thể gây béo phì (dư thừa carbohydrate và lipid) và thiếu dinh dưỡng (thiếu các nhóm chất cần thiết khác cho cơ thể như protein, vitamin và khoáng,…).

Điền tên thành phần dinh dưỡng và các loại thực phẩm tương ứng với các bậc trong tháp dinh dưỡng sau:

Phương pháp giải:

Thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ chất, đủ lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm giúp cơ thể khỏe mạnh, phòng tránh bệnh.

Lời giải chi tiết:

Tên thành phần dinh dưỡng và các loại thực phẩm tương ứng với các bậc trong tháp dinh dưỡng:

1. Carbohydrate: bánh mì, cơm, khoai, ngô,…

2. Vitamin, chất khoáng, chất xơ: hoa quả, rau xanh.

3. Protein: thịt, trứng, sữa, cá, tôm.

4. Lipid: dầu, mỡ.

Phát biểu nào sau đây về sự vận chuyển các chất ở các sinh vật khác nhau là đúng?

(1) Ở sinh vật đơn bào, các chất được trao đổi trực tiếp với môi trường qua thành cơ thể.

(2) Ở thực vật, nước và chất khoáng được vận chuyển qua các mạch gỗ. Chất dinh dưỡng được vận chuyển bởi các mạch rây từ lá đến các bộ phận khác nhau của cây.

(3) Ở người, việc vận chuyển các chất dinh dưỡng, khí và các chất hóa học cần thiết được thực hiện bởi máu, được tim bơm và lưu thông trong các mạch máu.

A. Chỉ (1) đúng.                                      B. Chỉ (1) và (2) đúng.

C. Chỉ (2) và (3) đúng.                            D. Tất cả (1), (2) và (3) đều đúng.

Phương pháp giải:

- Ở sinh vật đơn bào, do cấu tạo cơ thể đơn giản chỉ gồm một tế bào, các chất được trao đổi trực tiếp với môi trường qua thành cơ thể.

- Ở thực vật, nước và chất khoáng được vận chuyển qua các mạch gỗ. Chất dinh dưỡng được vận chuyển bởi các mạch rây từ lá đến các bộ phận khác nhau của cây.

- Ở người, việc vận chuyển các chất dinh dưỡng, khí và các chất hóa học cần thiết được thực hiện bởi máu, được tim bơm và lưu thông trong các mạch máu (hệ tuần hoàn).

Lời giải chi tiết:

Đáp án: D