Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo) (chi tiết)

TẠO TỪ NGỮ MỚI

Câu 1 (trang 72 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Hãy cho biết trong thời gian gần đây có những từ ngữ nào mới được tạo trên cơ sở các từ sau: "điện thoại, kinh tế, di động, sở hữu, tri thức, đặc khu, trí tuệ". Giải thích nghĩa của những từ ngữ mới cấu tạo đó

Trả lời:

- Điện thoại di động: điện thoại vô tuyến nhỏ mang theo người sử dụng trong vùng phủ sóng của cơ sở cho thuê bao.

- Kinh tế tri thức: nền kinh tế dựa chủ yếu vào việc sản xuất, lưu thông, phân phối các sản phẩm có hàm lượng tri thức cao.

- Đặc khu kinh tế: khu vực dành riêng đế thu hút vốn và công nghê nước ngoài, với những chính sách có ưu đãi.

- Sở hữu trí tuệ: quyền sở hữu đôi với sản phẩm do hoạt động trí tuệ mang lại, được pháp luật bảo hộ như quyền tác giả, quyền phát minh, sáng chế,...

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Trong tiếng Việt có những từ được cấu tạo theo mô hình x + tặc (như không tặc, hải tặc...). Hãy tìm những từ ngữ mới xuất hiện cấu tạo theo mô hình đó.

Trả lời:

- Lâm tặc: kẻ cướp tài nguyên rừng.

- Tin tặc: kẻ dùng kĩ thuật thâm nhập trái phép vào dữ liệu trên máy tính của người khác đế khai thác hoặc phá hoại.

MƯỢN Từ NGỮ CỦA TIẾNG NƯỚC NGOÀI

Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tìm những từ Hán Việt trong hai đoạn trích

Trả lời:

Có những từ Hán Việt sau:

a) Thanh minh, tiết, lễ, tảo mộ, hội, đạp thanh, yến anh, bộ hành, xuân, tài tử, giai nhân.

b) Bạc mệnh, duyèn, phận, thần, linh, chứng giám, thiếp, đoan trang, tiết, trinh bạch, ngọc (không kể tên riêng trong đoạn trích).

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tiếng Việt dùng những từ ngữ nào để chỉ những khái niệm sau.

a. Bệnh mất khả năng miễn dịch, gây tử vong;

b. Nghiên cứu một cách có hệ thống những điều kiện để tiêu thụ hàng hóa, (chẳng hạn nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng...)

Những từ này có nguồn gốc từ đâu?

Trả lời:

a) Bệnh mất khả năng miễn dịch, gây tử vong: Bệnh AIDS.

b) Nghiên cứu một cách có hệ thông những điều kiện để tiêu thụ hàng hóa, chẳng hạn nghiên cứu nhu cầu, thị hiếu của khách hàng,..: Ma-két-ting.

AIDS (a) và Ma-két-ting (b) là những từ mượn của tiếng nước ngoài. Trong nhiều trường hợp, mượn từ của tiếng nước ngoài để biểu thị những khái niệm mới xuất hiện trong đời sống của người bản ngữ là cách thức tốt nhất.

Câu 1 (trang 74 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tìm hai mô hình có khả năng tạo ra những từ ngữ mới như kiểu x + tặc ở trên (nục I.2)

Lời giải chi tiết:

“x + hóa”: lão hóa, cơ giới hóa, điện khí hóa, công nghiệp hóa, ôxi hóa..

“x + trường”: nông trường, công trường, ngư trường, thương trường, chiến trường...

Câu 2 (trang 74 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Tìm năm từ ngữ mới được dùng phổ biến gần đây và giải thích nghĩa của những từ ngữ đó.

Lời giải chi tiết:

- Bàn tay vàng: bàn tay khéo léo, tài giỏi hiếm có trong việc thực hiện một thao tác lao động, kĩ thuật nào đó đạt hiệu quả xuất sắc.

- Cơm bụi: cơm giá rẻ, thường bán trong các quán cơm nhỏ, tạm bợ.

- Công nghệ cao: công nghệ dựa trên cơ sở khoa học kĩ thuật hiện đại, có độ chính xác và hiệu quả kinh tế cao 

- Hiệp định khung: hiệp định có tính chất nguyên tắc chung về một vấn đề lớn, được kí kết thường là giữa hai chính phủ, có thể dựa vào đc triển khai và kí kết những vấn đề cụ thể.

- Đa dạng sinh học: phong phú, đa dang về nguồn gien, về giống loài sinh vật trong tự nhiên.

Câu 3 (trang 74 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Dựa vào những kiến thức đã học ở lớp 6 (bài Từ muợn,trong Ngữ văn 6, tập một, tr. 24) và lớp 7 (bài Từ Hán Việt, trong Ngữ văn 7, tập một, tr. 69 và 81), hãy chỉ rõ trong những từ sau đây, từ nào mượn của tiếng Hán, từ nào mượn của các ngôn ngữ châu Âu: mãng xà, xà phòng, biên phòng, ô tô, tham ô, tô thuế, ra-đi-ô, ô xi, cà phê, phê phán, ca nô, ca sĩ, nô lệ.

Lời giải chi tiết:

- Các từ mượn tiếng Hán: mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, ca sĩ, nô lệ.

- Các từ mượn của ngôn ngữ châu Âu: xà phòng, ô tô, ra-đi-ô, ô xi, cà phê, ca nô.

Câu 4 (trang 74 SGK Ngữ Văn 9 Tập 1)

Nêu vắn tắt những cách phát triển từ vựng và thảo luận vấn đề: Từ vựng của một ngôn ngữ có thể thay đổi được hay không?

Lời giải chi tiết:

* Những hình thức phát triển của từ vựng là phát triển về nghĩa của từ ngữ và phát triển về số lượng từ ngữ. Sự phát triển về số lượng từ ngữ có thế diễn ra bằng hai cách: cấu tạo từ ngữ mới và mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài (xem lại phần Tiếng Việt - Bài 5, 6).

* Thảo luận vấn đề: từ vựng của một ngôn ngữ có thể thay đổi hay không?

- Cần khẳng định: từ vựng cùa một ngôn ngữ luôn luôn thay đổi.

- Vì sao? Các sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội luôn luôn thay đổi, phát triển. Nhận thức của con người cũng vận động, thay đổi và phát triển theo. Từ vựng thay đổi và phát triển để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội, đáp ứng nhu cầu giao tiếp của con người trong xã hội. Chẳng hạn khi khoa học kĩ thuật phát triển, đạt độ chính xác và hiệu quả kinh tế cao; công nghệ dựa trên cơ sở đó được gọi là công nghệ cao...