Soạn bài Chiếc thuyền ngoài xa siêu ngắn

>> Xem chi tiết: Văn bản Chiếc thuyền ngoài xa

Tóm tắt văn bản

     Nhận nhiệm vụ từ trưởng phòng, Phùng phải đi về miền Trung thực hiện bộ ảnh để chào đón năm mới. Đây cũng là địa điểm mà anh từng tham chiến trong thời gian chống Mỹ. Sau một tuần “phục kích” và phát hiện ra “cảnh đắt trời cho” Phùng quyết định chọn chủ đề cho bộ lịch đó là chiếc thuyền đánh cá trong một buổi sáng bình minh. Khi đã hoàn thành bộ ảnh, anh quay về thì chứng kiến cảnh tượng người đàn ông hàng chài to lớn đang đánh đập người phụ nữ. Đứa con tên Phác chạy ra can ngăn. Cứ thế cảnh tượng đó diễn ra liên tiếp, không thể chịu được Phùng quyết định ngăn cản thì bị người đàn ông đánh bị thương. Ngay sau đó, Chánh án Đẩu - bạn của Phùng mời người đàn bà hàng chài lên tòa án huyện để giải quyết. Tại đây Đẩu khuyên người đàn bà hàng chài bỏ người chồng vũ phu kia. Người đàn bà giải thích lý do vì sao chồng đánh và kể về người chồng của mình. Phùng và Đẩu hiểu ra rằng mặc cho bị ngược đãi về thể xác nhưng cả người đàn bà và những đứa con cần người đàn ông gánh vác trách nhiệm gia đình và nuôi sống gia đình. Phùng nhận ra nhìn nhận mọi việc đơn giản bằng vẻ ngoài không thôi thì chưa đủ.

Bố cục

2 phần

- Phần 1: Từ đầu đến "chiếc thuyền lưới vó đã biến mất": Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng.

- Phần 2: Còn lại: Câu chuyện của người đàn bà hàng chài

Câu 1 (trang 78 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Phát hiện thứ nhất của Phùng là phát hiện đầy thơ mộng về chiếc thuyền ngoài xa trên biển sớm mờ sương:

+ Vẻ đẹp lãng mạn, đậm chất hội họa: "bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ" với màu sắc "bầu sương mù trắng như sữa… ánh mắt trời chiếu vào", hình ảnh chấm phá với "vài bóng người… một con dơi".

+ Vẻ đẹp hài hòa, toàn bích: "từ đường nét đến ánh sáng… bóp thắt vào".

+ Cảm nhận và đánh giá của Phùng: "cảnh “đắt” trời cho", "vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích, cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh…"

+ Tâm trạng và thức nhận của Phùng: xúc động tột độ ("bối rối", "trái tim như có cái gì bóp thắt vào"), khám phá thấy chân lý của sự toàn thiện, cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn, cái đẹp chính là đạo đức; tận hưởng niềm hạnh phúc tràn ngập tâm hồn.

→ Phát hiện tuyệt vời về cái đẹp khiến Phùng có được những rung động, khám phá sâu sắc trong tâm hồn nghệ sĩ

Câu 2 (trang 78 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Phát hiện thứ hai của Phùng khi chiếc thuyền lại gần:

- Phát hiện đầy nghịch lý: bức tranh cảnh bạo lực gia đình đối lập với bức tranh thiên nhiên. 

• Vẻ đẹp ngoại cảnh tuyệt đỉnh ban đầu >< cảnh nghèo khổ, nheo nhóc, rách rưới, xấu xí của gia đình hàng chài.

• Người đàn ông thô lỗ, tàn bạo ("trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà…") >< người đàn bà cam chịu, nhẫn nhục ("không kêu một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cách chạy trốn").

- Phản ứng, thái độ của nhân vật Phùng:

• Kinh ngạc, trong mấy phút đầu "cứ đứng há mồm ra mà nhìn".

• Vứt chiếc máy ảnh, chạy nhào tới định can thiệp giúp người đàn ông.

• Ngơ ngác, bần thần khi chiếc thuyền cùng gia đình hàng chài đi mất.

Câu 3 (trang 78 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Câu chuyện của người đàn bà ở tòa án nói lên nhiều điều phải suy ngẫm:

- Câu chuyện của người đàn bà:

• Bất chấp việc bị chồng hành hạ đã lâu, năm ngày một trận nặng ba ngày một trận nhẹ nhưng người đàn bà van xin tòa đừng bắt chị bỏ chồng.

• Chị kể lại cuộc đời nhiều thiệt thòi, đau khổ của mình: vì xấu xí không có ai lấy, chị có mang với anh con nhà thuyền chài hiền lành, cục mịch, cuộc sống gia đình vô cùng khốn khổ, đông con, thuyền chật, đói khát, người chồng thường xuyên đánh đập nhưng chị vẫn chấp nhận vì thương con.

- Những điều rút ra từ câu chuyện trên:

• Câu chuyện bi kịch gia đình tàn của người đàn bà là hiện thực khó khăn con người phải đối mặt hàng ngày, hàng giờ trong cuộc sống ngoài kia. Nó không hề thi vị, dễ chịu như phát hiện ngọt ngào về cái đẹp thuần túy mà Phùng trải nghiệm.

• Người đàn bà tưởng chừng cam chịu, ngu dốt, yếu đuối hóa ra lại là người bản lĩnh, thấu hiểu lẽ đời, giàu đức hi sinh và sống cho con chứ không sống cho mình.

• Không thể nhìn đời, nhìn người một cách giản đơn, dễ dãi mà phải có cái nhìn đa chiều đa diện để hiểu đúng bản chất của đối tượng và phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn sâu xa sau lớp vẻ ngoài xù xì, thô nhám của cuộc sống.

Câu 4 (trang 78 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Cảm nghĩ về các nhân vật:

- Người đàn bà vùng biển:

+ Ngoại hình: trạc tuổi 40, cao lớn thô kệch, mặt rỗ, rách rưới, khuôn mặt mệt mỏi, nhọc nhằn, lam lũ.

+ Người phụ nữ vô danh đại diện cho biết bao người phụ nữ lao động nghèo khổ khác.

+ Cuộc đời nhiều thiệt thòi bất hạnh, chịu đựng đau đớn cả về thể xác và tinh thần.

+ Vẻ đẹp khuất lấp bên trong vẻ ngoài xấu xí, sợ sệt, nhẫn nhục: tình yêu thương con vô bờ bến, đức hi sinh cao cả, thấu hiểu cho người chồng vũ phu nhưng khốn khổ, trân trọng những hạnh phúc nhỏ nhoi trong cuộc sống đói khổ triền miên.

- Người đàn ông hàng chài:

+ Ngoại hình: Tấm lưng rộng và cong, tóc tổ quạ chân đi chữ bát, hai con mắt đầy vẻ độc dữ, hàng lông mày cháy nắng.

+ Đánh vợ để giải tỏa nỗi bức xúc, vì cái nghèo.

⇒ Vừa là nạn nhân của cuộc sống nghèo khổ vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình, đáng lên án.

- Chị em thằng Phác:

+ Những nạn nhân đáng thương của một bi kịch gia đình: đói khát và bạo hành.

+ Tình thương mẹ sâu sắc nhưng còn bồng bột: Phác đánh trả lại bố để bảo vệ mẹ, người chị vật lộn để tước con dao khỏi tay em trai…

- Nghệ sĩ Phùng:

+ Người nghệ sĩ có tâm hồn nhạy cảm

+ Người nghệ sĩ – chiến sĩ chân chính: căm ghét bất công, sẵn sàng can thiệp dẹp bỏ chuyện bất bình (chuyện gia đình người đàn bà hàng chài); có những phát hiện đắt giá và những rung động nhạy cảm đầy nghệ sĩ về cái đẹp.

+ Trước cuộc trò chuyện với người đàn bà, Phùng nhìn đời, nhìn nghệ thuật một cách giản đơn nhưng sau đó anh rút ra cho mình bài học phải có cái nhìn đa chiều đa diện để thấu hiểu đúng bản chất của cuộc sống, phải đặt nghệ thuật giữa cuộc đời.

Câu 5 (trang 78 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

- Cốt truyện độc đáo được xây dựng trên những phát hiện liên tục nối tiếp nhau:

+ Phát hiện vẻ đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh khi chiếc thuyền ở xa.

+ Phát hiện cảnh tàn khốc của gia đình hàng chài khi chiếc thuyền lại gần.

+ Phát hiện vẻ đẹp khuất lấp của người đàn bà qua cuộc trò chuyện ở tòa án.

→ Đó là những tình huống mang tính nhận thức, chiêm nghiệm vừa phản ánh được cốt truyện vừa bày tỏ được triết lý nhân sinh của nhà văn.

Câu 6 (trang 78 SGK Ngữ văn 12 tập 2)

* Nhận xét, đánh giá về ngôn ngữ trong tác phẩm:

+ Người kể chuyện là nhân vật Phùng nên ngôn ngữ kể chuyện rất khách quan, tự nhiên, chân thực. Ngôn ngữ ấy vừa giàu sức thuyết phục, tính khám phá qua điểm nhìn sắc sảo của Phùng vừa giúp nhà văn bày tỏ tư tưởng của mình.

+ Ngôn ngữ nhân vật: sống động, tự nhiên phù hợp với tính cách và đặc điểm của từng nhân vật.

+ Mỗi HS đưa ra lựa chọn và lý giải riêng.

+ Ví dụ: nhân vật thằng Phác.

• Những nỗi đau của bi kịch gia đình in hằn trên tính cách, hành động, vẻ ngoài của Phác dù em mới chỉ là một đứa trẻ. Phác đại diện cho biết bao trẻ em đáng thương, bất hạnh phải sống trong đói khổ và bạo hành.

• Tính cách gan góc, mạnh mẽ và quyết tâm bảo vệ mẹ dù phải đánh lại bố càng tô đậm tình thương sâu nặng em dành cho mẹ. Tình thương ấy càng biểu lộ qua hành động bột phát bao nhiêu càng khiến người đọc xót xa, thương cảm bấy nhiêu.

• Câu chuyện chưa có kết thúc, cuộc đời phía trước của Phác cũng còn để ngỏ. Cần phải hành động và có những hướng đi đúng đắn và quyết liệt để cứu lấy cuộc đời của những đứa trẻ như Phác trước khi quá muộn.

Cảm nhận được suy nghĩ của người nghệ sĩ nhiếp ảnh khi phát hiện ra sự thật: đằng sau bức ảnh rất đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm mà anh tình cờ chụp được là số phận đau đớn của người phụ nữ và bao ngang trái trong một gia đình hàng chài. Chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng đắn về cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

Cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt truyện, sử dụng ngôn ngữ rất linh hoạt, sáng tạo đã góp phần làm nổi bật chủ đề - tư tưởng của tác phẩm.